Hej! Przygotowujesz się do sprawdzianu o zmianach na mapie politycznej? Świetnie! To temat, który dotyczy tego, jak zmieniają się granice państw, powstają nowe kraje, a inne znikają. Zobaczmy, co trzeba wiedzieć, żeby napisać go na piątkę.
Czym jest mapa polityczna?
Wyobraź sobie mapę świata, jaką masz w szkole. Widzisz na niej różne kraje, zaznaczone różnymi kolorami, prawda? To właśnie jest mapa polityczna. Pokazuje ona, jak podzielona jest Ziemia na poszczególne państwa i ich terytoria. Oczywiście, mapa polityczna nie jest czymś stałym. Ciągle się zmienia!
Żeby lepiej to zrozumieć, pomyśl o układance. Każdy element układanki to państwo. Czasami jakiś element powiększa się, czasami dzieli na mniejsze, a czasami znika i pojawia się nowy element. Podobnie jest z państwami na mapie politycznej. Zmiany mogą być małe, np. korekta granicy, albo bardzo duże, jak powstanie nowego państwa.
Kluczowe pojęcia
Zanim przejdziemy dalej, warto wyjaśnić kilka ważnych pojęć, które często pojawiają się w kontekście zmian na mapie politycznej. Zrozumienie ich pomoże Ci lepiej orientować się w temacie.
Państwo to zorganizowana społeczność, zamieszkująca określone terytorium, posiadająca własny rząd i suwerenność. Czyli ma własne zasady i nikt nie może jej mówić, co ma robić.
Granica państwowa to linia oddzielająca terytorium jednego państwa od terytorium innego państwa. Granice mogą być naturalne, np. rzeka lub góry, albo sztuczne, np. linia prosta wyznaczona przez ludzi.
Suwerenność to niezależność państwa od innych państw. Państwo suwerenne samo decyduje o swoich sprawach wewnętrznych i zewnętrznych. Nikt nie ma prawa mu się wtrącać.
Terytorium to obszar lądu, wód i przestrzeni powietrznej, który należy do danego państwa.
Przyczyny zmian na mapie politycznej
Dlaczego w ogóle dochodzi do zmian na mapie politycznej? Przyczyn jest wiele. Często są to konflikty zbrojne, ale też procesy polityczne, gospodarcze i społeczne.
Wojny i konflikty zbrojne: To jedna z najczęstszych przyczyn zmian. Wojny mogą prowadzić do zmiany granic, podziału państw, a nawet do powstania nowych krajów. Dobrym przykładem jest rozpad Jugosławii na początku lat 90. XX wieku. W wyniku wojen powstały nowe państwa, takie jak Chorwacja, Słowenia, Bośnia i Hercegowina, Serbia, Czarnogóra i Macedonia Północna.
Rozpad imperiów i kolonii: W historii mieliśmy wiele imperiów kolonialnych, które z czasem się rozpadły. Po II wojnie światowej wiele kolonii uzyskało niepodległość i stało się nowymi państwami. Przykładem jest Afryka, gdzie w latach 60. XX wieku powstało wiele nowych krajów, np. Nigeria, Ghana i Kenia.
Procesy zjednoczeniowe: Czasami państwa, które wcześniej były oddzielne, decydują się na połączenie. Przykładem jest zjednoczenie Niemiec w 1990 roku. Niemiecka Republika Demokratyczna (NRD) i Republika Federalna Niemiec (RFN) połączyły się w jedno państwo.
Rozpad państw: Zdarza się również, że państwa dzielą się na mniejsze. Przykładem jest rozpad Czechosłowacji w 1993 roku. Powstały wtedy dwa nowe państwa: Czechy i Słowacja.
Referenda i plebiscyty: Czasami o zmianie przynależności terytorialnej decydują mieszkańcy danego obszaru w drodze referendum lub plebiscytu. Przykładem jest referendum w Szkocji w 2014 roku, w którym mieszkańcy głosowali za pozostaniem w Zjednoczonym Królestwie.
Przykłady zmian na mapie politycznej
Żeby lepiej zobrazować, o czym mówimy, spójrzmy na kilka konkretnych przykładów zmian na mapie politycznej w historii.
Rozpad Związku Radzieckiego: W 1991 roku Związek Radziecki (ZSRR) rozpadł się na 15 niepodległych państw, m.in. Rosję, Ukrainę, Białoruś, Kazachstan, Gruzję i Litwę. To była ogromna zmiana na mapie politycznej świata.
Powstanie Sudanu Południowego: W 2011 roku Sudan Południowy uzyskał niepodległość od Sudanu. To było wynikiem długotrwałego konfliktu i referendum, w którym większość mieszkańców opowiedziała się za niepodległością.
Zmiany granic w Europie po I wojnie światowej: Po zakończeniu I wojny światowej w Europie powstało wiele nowych państw, m.in. Polska, Czechosłowacja, Jugosławia i Austria. Granice wielu państw zostały zmienione.
Współczesne zmiany na mapie politycznej
Zmiany na mapie politycznej zachodzą również współcześnie. Choć nie zawsze są tak dramatyczne jak w przeszłości, to jednak mają wpływ na sytuację na świecie. Pomyśl o napięciach na granicy między państwami.
Kwestia Krymu: W 2014 roku Rosja zaanektowała Krym, który wcześniej należał do Ukrainy. To wywołało międzynarodowy kryzys i doprowadziło do nałożenia sankcji na Rosję.
Napięcia na Morzu Południowochińskim: Chiny roszczą sobie prawa do znacznej części Morza Południowochińskiego, co prowadzi do sporów z innymi państwami regionu, takimi jak Wietnam, Filipiny i Malezja.
Jak przygotować się do sprawdzianu?
Teraz, kiedy już wiesz, czym są zmiany na mapie politycznej i jakie są ich przyczyny, pora przygotować się do sprawdzianu. Oto kilka wskazówek:
- Powtórz definicje: Upewnij się, że rozumiesz, co oznaczają takie pojęcia jak państwo, granica, suwerenność i terytorium.
- Poznaj przyczyny zmian: Zastanów się, jakie są główne przyczyny zmian na mapie politycznej i podaj przykłady.
- Zapamiętaj ważne wydarzenia: Naucz się kilku kluczowych wydarzeń, takich jak rozpad Związku Radzieckiego, zjednoczenie Niemiec czy powstanie Sudanu Południowego.
- Śledź aktualne wydarzenia: Interesuj się tym, co dzieje się na świecie. Czytaj wiadomości i oglądaj programy informacyjne.
- Korzystaj z map: Przeglądaj mapy świata i zobacz, jak zmieniały się granice państw w przeszłości.
Pamiętaj, że zrozumienie zmian na mapie politycznej to nie tylko wiedza na sprawdzian. To również wiedza o świecie, w którym żyjemy. Powodzenia na sprawdzianie!
