Hej! Zbliża się sprawdzian z geografii z serii "Planeta Nowa" dla klasy 7. Spokojnie, pomożemy Ci się do niego przygotować. Ten przewodnik to Twój przyjaciel. Razem damy radę!
Układ Słoneczny i Ziemia w Kosmosie
Podstawowe pojęcia
Zacznijmy od podstaw. Układ Słoneczny to Słońce i wszystkie ciała niebieskie krążące wokół niego. Pamiętaj, to jak rodzina planet.
Planety to ciała niebieskie, które krążą wokół gwiazdy. Nasza to Ziemia!
Orbita to droga, którą planeta pokonuje wokół Słońca. Wyobraź sobie tor wyścigowy.
Ruch obrotowy Ziemi to obrót wokół własnej osi. Powoduje dzień i noc. To trwa 24 godziny.
Ruch obiegowy Ziemi to krążenie wokół Słońca. Powoduje pory roku. Trwa 365 dni i 6 godzin (prawie!). Dlatego mamy lata przestępne.
Rok przestępny ma 366 dni. Dodatkowy dzień dodajemy w lutym.
Sfery Ziemi to: atmosfera (powietrze), hydrosfera (woda), litosfera (skały) i biosfera (życie).
Konsekwencje ruchów Ziemi
Pamiętaj, że ruch obrotowy powoduje: dzień i noc, spłaszczenie Ziemi na biegunach, siłę Coriolisa.
Ruch obiegowy i nachylenie osi Ziemi powodują: pory roku, zróżnicowanie długości dnia i nocy.
Przesilenie letnie to najdłuższy dzień w roku. Przesilenie zimowe to najkrótszy dzień w roku.
Równonoc wiosenna i równonoc jesienna to dni, kiedy dzień i noc trwają tyle samo.
Położenie i Kształt Ziemi
Siatka geograficzna
Siatka geograficzna to układ południków i równoleżników na globusie. Pomaga określić położenie.
Południki biegną z północy na południe. Najważniejszy to południk zerowy w Greenwich.
Równoleżniki biegną ze wschodu na zachód. Najważniejszy to równik.
Współrzędne geograficzne to: szerokość geograficzna (N lub S) i długość geograficzna (E lub W).
Szerokość geograficzna to kąt między równikiem a danym punktem. Mierzymy ją w stopniach.
Długość geograficzna to kąt między południkiem zerowym a danym punktem. Też w stopniach!
Mapy
Mapa to pomniejszony obraz powierzchni Ziemi. Ma skalę i legendę.
Skala mapy pokazuje, ile razy obraz na mapie jest mniejszy od rzeczywistości. Np. 1:100 000 oznacza, że 1 cm na mapie to 1 km w terenie.
Legenda mapy objaśnia symbole użyte na mapie. Znaki umowne.
Rodzaje map: ogólnogeograficzne, tematyczne (np. polityczne, klimatyczne).
Atmosfera
Skład i budowa atmosfery
Atmosfera to powłoka gazowa Ziemi. Składa się głównie z azotu i tlenu.
Warstwy atmosfery: troposfera, stratosfera, mezosfera, termosfera, egzosfera.
Troposfera to warstwa, w której żyjemy i zachodzą zjawiska pogodowe.
Stratosfera zawiera warstwę ozonową, która chroni nas przed promieniowaniem UV.
Czynniki klimatyczne
Klimat to średni stan pogody na danym obszarze w długim okresie czasu.
Czynniki klimatyczne: szerokość geograficzna, wysokość nad poziomem morza, odległość od mórz i oceanów, prądy morskie, ukształtowanie terenu.
Szerokość geograficzna wpływa na temperaturę. Bliżej równika jest cieplej.
Wysokość nad poziomem morza: im wyżej, tym zimniej.
Odległość od mórz i oceanów: blisko morza klimat jest łagodniejszy (mniejsze różnice temperatur).
Pogoda
Pogoda to stan atmosfery w danym miejscu i czasie. Zmienna!
Elementy pogody: temperatura powietrza, opady atmosferyczne, wiatr, ciśnienie atmosferyczne, wilgotność powietrza, zachmurzenie.
Opady atmosferyczne: deszcz, śnieg, grad.
Wiatr wieje od wyżu do niżu. Wyż to obszar wysokiego ciśnienia, niż to obszar niskiego ciśnienia.
Hydrosfera
Wody powierzchniowe
Hydrosfera to wszystkie wody na Ziemi. Oceany, morza, rzeki, jeziora, lodowce, wody podziemne.
Oceany: Spokojny (Pacyfik), Atlantycki, Indyjski, Arktyczny, Południowy.
Morza: Bałtyckie, Śródziemne, Czarne.
Rzeka ma źródło, bieg i ujście. Dorzecze to obszar, z którego rzeka zbiera wodę.
Jeziora: naturalne i sztuczne. Różne rodzaje, np. polodowcowe, tektoniczne.
Wody podziemne
Wody podziemne: znajdują się pod powierzchnią Ziemi. Są zasilane przez opady.
Znaczenie wody
Woda jest niezbędna do życia. Wykorzystujemy ją w rolnictwie, przemyśle, gospodarstwach domowych. Pamiętaj o oszczędzaniu wody!
Litosfera
Budowa wnętrza Ziemi
Litosfera to zewnętrzna, sztywna powłoka Ziemi. Skorupa ziemska i górna część płaszcza.
Budowa wnętrza Ziemi: skorupa ziemska, płaszcz ziemski, jądro zewnętrzne, jądro wewnętrzne.
Ruchy płyt litosfery
Płyty litosfery poruszają się. Na ich granicach występują trzęsienia ziemi i wulkany.
Rodzaje ruchów płyt: zbieżne (kolizja), rozbieżne (oddalanie), przesuwcze (tarcie).
Wulkanizm i trzęsienia ziemi
Wulkan to miejsce, gdzie magma wydostaje się na powierzchnię Ziemi.
Trzęsienie ziemi to gwałtowne uwolnienie energii w skorupie ziemskiej. Mierzymy je w skali Richtera.
Biosfera
Rozmieszczenie organizmów
Biosfera to strefa życia na Ziemi. Obejmuje wszystkie organizmy żywe.
Czynniki wpływające na rozmieszczenie organizmów: klimat, gleba, dostępność wody, ukształtowanie terenu.
Strefy roślinne: lasy równikowe, sawanny, pustynie, stepy, tajga, tundra.
Strefy klimatyczne wpływają na rozmieszczenie roślin i zwierząt.
Ochrona przyrody
Musimy chronić przyrodę. Tworzymy parki narodowe i rezerwaty.
Ochrona środowiska to dbanie o czystość powietrza, wody i gleby.
Podsumowanie
To już koniec! Pamiętaj o najważniejszych pojęciach: Układ Słoneczny, ruchy Ziemi, siatka geograficzna, atmosfera, hydrosfera, litosfera, biosfera. Powodzenia na sprawdzianie!
Jesteś wspaniały! Dasz radę!
