Tworzenie trybu rozkazującego, czyli Imperativ, w języku niemieckim jest stosunkowo proste, ale wymaga znajomości kilku zasad. Różni się on w zależności od osoby, do której się zwracamy: du (ty), ihr (wy) oraz Sie (Pan/Pani/Państwo). Zacznijmy od omówienia poszczególnych form. Zapamiętaj, że tryb rozkazujący służy do wydawania poleceń, próśb lub instrukcji.
Tryb Rozkazujący dla Du (Ty)
To najczęściej używana forma, szczególnie w rozmowach z bliskimi. Zazwyczaj tworzymy ją, pomijając zaimek osobowy "du" i końcówkę "-st" w czasowniku. Ważne jest, aby pamiętać o nieregularnych czasownikach. Oznacza to, że czasownik odmieniamy w czasie teraźniejszym, a następnie odrzucamy "du" i "-st".
Na przykład, czasownik "machen" (robić) w formie du machst, po przekształceniu na tryb rozkazujący, staje się po prostu "Mach!" (Rób!). Podobnie, "sagen" (mówić) w formie du sagst, staje się "Sag!" (Mów!). Jest to najprostsza forma trybu rozkazującego.
Jednak, niektóre czasowniki, których temat kończy się na -d, -t, -ig, -m lub -n, często dodają "-e" do formy trybu rozkazującego, aby ułatwić wymowę. Tak więc, "arbeiten" (pracować) staje się "Arbeite!" zamiast "Arbeit!" (Pracuj!). Dzieje się tak, ponieważ forma "Arbeit!" byłaby trudniejsza do wymówienia.
Wyjątki dla Du
Czasowniki nieregularne, które zmieniają samogłoskę w temacie (np. a -> ä, e -> i/ie) w drugiej osobie liczby pojedynczej (du), zachowują tę zmianę w trybie rozkazującym. Na przykład, "lesen" (czytać) - du liest -> "Lies!" (Czytaj!). Kolejny przykład: "fahren" (jechać) - du fährst -> "Fahr!" (Jedź!).
Czasowniki rozdzielnie złożone również wymagają uwagi. Przedrostek oddzielamy i umieszczamy na końcu zdania. Na przykład, "aufräumen" (sprzątać) -> "Räum auf!" (Posprzątaj!). Przedrostek oddziela się od czasownika i przesuwa na koniec zdania, tworząc zrozumiałe polecenie.
Tryb Rozkazujący dla Ihr (Wy)
W przypadku "ihr", tworzenie trybu rozkazującego jest jeszcze prostsze. Używamy formy czasownika dla "ihr" (wy), pomijając zaimek. Innymi słowy, bierzemy formę czasownika w czasie teraźniejszym dla "ihr" i zostawiamy sam czasownik. Nie dokonujemy żadnych dodatkowych zmian. To bardzo łatwa zasada.
Na przykład, "machen" (robić) w formie ihr macht, staje się "Macht!" (Róbcie!). Podobnie, "sagen" (mówić) w formie ihr sagt, staje się "Sagt!" (Mówcie!). Widać, że jedyne co robimy to pomijamy zaimek.
Czasowniki rozdzielnie złożone działają tak samo jak w przypadku "du". Przedrostek oddzielamy i umieszczamy na końcu zdania. Na przykład, "aufräumen" (sprzątać) -> "Räumt auf!" (Posprzątajcie!). Pamiętaj o tej prostej zasadzie.
Tryb Rozkazujący dla Sie (Pan/Pani/Państwo)
Forma grzecznościowa trybu rozkazującego z "Sie" jest najłatwiejsza, ale i najważniejsza, jeśli chodzi o formalne sytuacje. Używamy formy czasownika dla "Sie" (Pan/Pani/Państwo) w czasie teraźniejszym, dodając zaimek "Sie" po czasowniku. Warto pamiętać, że kolejność słów jest tutaj kluczowa.
Na przykład, "machen" (robić) w formie Sie machen, staje się "Machen Sie!" (Proszę robić!). Podobnie, "sagen" (mówić) w formie Sie sagen, staje się "Sagen Sie!" (Proszę mówić!). Zamieniamy kolejność słów i dodajemy wykrzyknik.
Czasowniki rozdzielnie złożone również tutaj zachowują swoją strukturę. Przedrostek oddzielamy i umieszczamy na końcu zdania. Na przykład, "aufräumen" (sprzątać) -> "Räumen Sie auf!" (Proszę posprzątać!). Pamiętaj o oddzieleniu przedrostka.
Tryb Rozkazujący dla Wir (My)
Tryb rozkazujący dla "wir" wyraża propozycję lub zachętę do wspólnego działania. Tworzymy go, używając formy czasownika dla "wir" w czasie teraźniejszym, dodając "wir" po czasowniku, podobnie jak w przypadku "Sie". Na przykład, zamiast wydawać rozkaz, sugerujemy działanie.
Na przykład, "gehen" (iść) w formie wir gehen, staje się "Gehen wir!" (Chodźmy!). Podobnie, "essen" (jeść) w formie wir essen, staje się "Essen wir!" (Zjedzmy!). To zachęta do działania razem.
Tak jak w poprzednich przypadkach, czasowniki rozdzielnie złożone wymagają oddzielenia przedrostka. Na przykład, "anfangen" (zaczynać) -> "Fangen wir an!" (Zacznijmy!). Jest to zaproszenie do wspólnego rozpoczęcia działania.
Podsumowując, tworzenie trybu rozkazującego w języku niemieckim nie jest trudne, ale wymaga zapamiętania kilku prostych zasad. Pamiętaj o różnicach w formach dla du, ihr, Sie i wir, a także o wyjątkach dla czasowników nieregularnych i rozdzielnie złożonych. Ćwiczenie z różnymi czasownikami pomoże Ci utrwalić tę wiedzę.
