Modernizm. Czas zmian. Czas pytań.
Literatura i filozofia? Blisko ze sobą.
Wspólny grunt: Niepewność i Kwestionowanie
Wyobraź sobie: obraz. Mglisty, nieostry. Tak właśnie moderniści postrzegali świat.
Koniec XIX i początek XX wieku. Wielkie idee w kryzysie.
Pozytywizm odszedł. Wiara w naukę – zachwiana.
Filozofowie – wątpią. Pisarze – też.
Jakie pytania zadawali? O sens istnienia. O rolę jednostki. O prawdę.
To jak labirynt. Literatura i filozofia szukają wyjścia. Razem.
Filozoficzne inspiracje w literaturze
Fryderyk Nietzsche. Myśliciel. Wpływowy.
Jego idea "woli mocy"? Znalazła odzwierciedlenie w literaturze.
Postacie silne. Buntownicze. Przeciwstawiające się konwenansom.
Przykład? Stefan Żeromski i jego bohaterowie. Walczący o swoje.
Arthur Schopenhauer. Pesymista. Podkreślał cierpienie.
Jego filozofia? Widoczna w twórczości Władysława Stanisława Reymonta. Realizm. Ale i poczucie beznadziei.
Henri Bergson. Czas trwania. Intuicja ponad rozumem.
Strumień świadomości w powieściach. Odzwierciedlenie myśli. Chaotyczne, płynące jak rzeka.
Marcel Proust. Mistrz tej techniki. Poszukiwanie straconego czasu. Przez wspomnienia.
Literatura jako laboratorium filozoficzne
Literatura nie tylko czerpała z filozofii. Również sama stawała się formą filozoficznej refleksji.
Pisarze – badacze. Eksperymentują. Z formą. Z treścią.
Stanisław Przybyszewski. "Confiteor". Manifest modernizmu.
Sztuka dla sztuki. Wyraz indywidualizmu. Odrzucenie moralności mieszczańskiej.
To jak próba stworzenia własnej religii. Sztuka – najwyższą wartością.
Franz Kafka. Absurd. Alienacja. Biurokracja.
Jego powieści? Metafory współczesnego świata. Człowiek zagubiony w systemie.
To jak koszmar. Ale koszmar, który mówi prawdę o rzeczywistości.
Przykłady związków
Wyobraź sobie dwa koła. Nakładają się na siebie. To literatura i filozofia modernizmu.
"Wesele" Stanisława Wyspiańskiego. Dramat. Ale i filozoficzna rozprawa.
O kondycji polskiego społeczeństwa. O mitach narodowych. O niemocy działania.
Chochoł – symbol. Zarówno śmieszny, jak i tragiczny.
"Ferdydurke" Witolda Gombrowicza. Powieść. Satyra. Filozoficzna gra.
O formie. O narzucaniu ról. O ucieczce przed dojrzałością.
"Upupianie" – kluczowe pojęcie. Uwięzienie w infantylności.
Dlaczego to ważne?
Modernizm. Trudny. Ale fascynujący.
Zrozumienie związków literatury i filozofii? Klucz do interpretacji.
Do zrozumienia epoki. Do zrozumienia nas samych.
Jak mapa. Pomaga odnaleźć się w gąszczu idei.
Dzięki temu lepiej rozumiemy modernistycznych pisarzy i filozofów.
Dzięki temu patrzymy na świat inaczej. Bardziej krytycznie. Bardziej świadomie.
To jak odkrycie ukrytego kodu. Kodu kultury. Kodu ludzkiej egzystencji.
I to jest piękne.
