Witajcie, ósmoklasiści! Przed nami sprawdzian z działu 2 z WOS-u. Nie martwcie się, przygotujmy się razem! Ten przewodnik pomoże Wam usystematyzować wiedzę.
Prawo i Sprawiedliwość
Zacznijmy od podstaw. Co to jest prawo?
Prawo to zbiór norm i zasad. Reguluje ono życie społeczne.
Kto tworzy prawo w Polsce?
Parlament, czyli Sejm i Senat. To oni uchwalają ustawy.
Czym jest Konstytucja?
Konstytucja to najważniejszy akt prawny w państwie. Stoi ponad wszystkimi innymi ustawami.
Co zawiera Konstytucja?
Zawiera podstawowe zasady ustroju państwa. Określa prawa i obowiązki obywateli.
Pamiętajcie o zasadzie trójpodziału władzy. Na co się dzieli?
Dzieli się na:
- Władzę ustawodawczą (Parlament)
- Władzę wykonawczą (Prezydent i Rada Ministrów)
- Władzę sądowniczą (Sądy i Trybunały)
Dlaczego ten podział jest ważny?
Zapewnia niezależność i równowagę między poszczególnymi władzami. Zapobiega nadużyciom.
Źródła prawa w Polsce
Jakie są główne źródła prawa w Polsce?
- Konstytucja
- Ustawy
- Ratyfikowane umowy międzynarodowe
- Rozporządzenia
- Akty prawa miejscowego
Co to są ratyfikowane umowy międzynarodowe?
To umowy zawarte z innymi państwami. Po ratyfikacji stają się częścią polskiego porządku prawnego.
A czym są rozporządzenia?
Wydawane są przez organy władzy wykonawczej (np. ministrów). Muszą być zgodne z ustawami.
Sądy i Trybunały
Kto sprawuje władzę sądowniczą w Polsce?
Sądy i Trybunały.
Jakie są rodzaje sądów w Polsce?
- Sądy powszechne (rejonowe, okręgowe, apelacyjne)
- Sądy administracyjne
- Sądy wojskowe
Czym zajmuje się Sąd Najwyższy?
Sprawuje nadzór nad działalnością innych sądów powszechnych i wojskowych.
Co to jest Trybunał Konstytucyjny?
Bada zgodność ustaw z Konstytucją.
A Trybunał Stanu?
Rozpatruje sprawy osób zajmujących najwyższe stanowiska w państwie. Może orzekać o ich odpowiedzialności konstytucyjnej.
Obywatel i Prawo
Jakie są prawa i obowiązki obywatela?
Prawa obywatelskie gwarantuje Konstytucja.
Przykłady praw:
- Prawo do życia
- Wolność słowa
- Wolność wyznania
- Prawo do edukacji
- Prawo do głosowania
Przykłady obowiązków:
- Przestrzeganie prawa
- Ponoszenie ciężarów publicznych (podatki)
- Dbałość o środowisko
- Obrona Ojczyzny
Czym jest obywatelstwo?
To przynależność do danego państwa. Rodzi wzajemne prawa i obowiązki.
Jak można nabyć obywatelstwo polskie?
- Przez urodzenie (jeśli rodzice są obywatelami polskimi)
- Przez nadanie (decyzją Prezydenta RP)
- Przez uznanie
- Przez przywrócenie
Co to jest prawo wyborcze?
To zespół zasad i przepisów. Reguluje udział obywateli w wyborach.
Jakie są zasady prawa wyborczego w Polsce?
- Powszechne
- Równe
- Bezpośrednie
- Tajne
Prawo karne i cywilne
Podział prawa na prawo karne i prawo cywilne jest bardzo ważny.
Czym zajmuje się prawo karne?
Reguluje odpowiedzialność za przestępstwa i wykroczenia.
Przykłady przestępstw:
- Kradzież
- Rozbój
- Zabójstwo
Co to jest wykroczenie?
To czyn zabroniony o mniejszej szkodliwości społecznej niż przestępstwo.
Czym zajmuje się prawo cywilne?
Reguluje stosunki między osobami fizycznymi i prawnymi. Dotyczy np. umów, własności, spadków.
Przykłady spraw cywilnych:
- Sprawy o zapłatę
- Sprawy o odszkodowanie
- Sprawy o rozwód
Pamiętajcie, że w prawie karnym obowiązuje zasada domniemania niewinności. Co to oznacza?
Osoba jest uważana za niewinną, dopóki jej wina nie zostanie udowodniona prawomocnym wyrokiem sądu.
Podsumowanie
Super! Przeszliśmy przez najważniejsze zagadnienia z działu 2. Pamiętajcie o:
- Trójpodziale władzy
- Źródłach prawa w Polsce
- Prawach i obowiązkach obywatela
- Różnicy między prawem karnym a cywilnym
Powodzenia na sprawdzianie! Jestem pewien, że dacie radę!
