Cześć! Zobaczymy jak zamieniamy czasowniki na formy dokonane.
Wyobraź sobie, że masz dwa zdjęcia: jedno przed i jedno po.
Co to są Formy Dokonane?
Formy dokonane to jak zdjęcie „po”. Pokazują akcję, która już się skończyła.
Na przykład, 'czytać' (czytać w trakcie) vs. 'przeczytać' (skończyć czytać).
Czasowniki Niedokonane
To akcje, które trwają. Jak film, który nadal leci.
Przykłady: czytać, pisać, jeść, robić.
Czasowniki Dokonane
To akcje, które się zakończyły. Jak zdjęcie po ukończeniu zadania.
Przykłady: przeczytać, napisać, zjeść, zrobić.
Jak Tworzymy Formy Dokonane?
Często dodajemy przedrostki. Wyobraź sobie, że doklejasz dodatkowy element do czasownika.
Najpopularniejsze przedrostki to: prze-, za-, wy-, u-, do-, po-, na-, od-.
Spójrzmy na przykłady z wykorzystaniem wizualnych skojarzeń.
Użycie "Prze-"
Czytać (czytam książkę) → Przeczytać (skończyłem czytać książkę).
Wyobraź sobie: Przeszedłeś przez całą książkę! "Prze-" oznacza przejście przez coś w całości.
Użycie "Za-"
Pisać (piszę list) → Zapisać (zapisałem list, np. na pendrive).
Wyobraź sobie: Zapisujesz coś na dysku – akcja zakończona, informacja jest bezpieczna. "Za-" często oznacza zabezpieczenie rezultatu akcji.
Użycie "Wy-"
Piekć (piekę ciasto) → Wypiec (upiekłem ciasto).
Wyobraź sobie: Wyjmujesz ciasto z piekarnika – proces pieczenia zakończony. "Wy-" sugeruje zakończenie procesu i otrzymanie rezultatu.
Użycie "U-"
czyć (uczę się) → uczyć się (nauczyłem się).
Wyobraź sobie: Zakończyłeś naukę danego materiału i potrafisz go użyć. "U-" podkreśla zdobycie konkretnych umiejętności.
Użycie "Do-"
Robić (robię zadanie) → Zrobić (zrobiłem zadanie).
Wyobraź sobie: Masz puzzle i dokładasz wszystkie elementy, aż skończysz obrazek. "Do-" implikuje doprowadzenie czegoś do końca.
Użycie "Po-"
Jeść (jem obiad) → Zjeść (zjadłem obiad).
Wyobraź sobie: Pusty talerz po obiedzie! "Po-" wyraźnie wskazuje na zakończenie spożywania czegoś.
Użycie "Na-"
Pisać (piszę na klawiaturze) → Napisać (napisałem tekst).
Wyobraź sobie: Tekst wyświetla się na ekranie – rezultat pisania jest widoczny. "Na-" często oznacza tworzenie czegoś, co zostaje gdzieś umieszczone.
Użycie "Od-"
Kryć (ukrywam coś) → Odkryć (odkryłem tajemnicę).
Wyobraź sobie: Zdejmujesz zasłonę i coś staje się widoczne. "Od-" sugeruje usunięcie przeszkody i ujawnienie czegoś.
Pułapki i Wyjątki
Nie zawsze dodanie przedrostka tworzy formę dokonaną. Czasami trzeba zapamiętać wyjątki.
Na przykład, być (byłem) ma formę dokonaną zostać. Brak tutaj identycznego przedrostka.
Sprawdzaj Się!
Spróbuj samodzielnie!
Zamień 'malować' na formę dokonaną. Podpowiedź: Jak nazywa się skończony obrazek?
Odpowiedź: 'namalować'.
Kolejny przykład: 'otwierać' (drzwi). Jaka jest forma dokonana?
Odpowiedź: 'otworzyć'.
Podsumowanie
Formy dokonane to jak migawka – chwytają moment zakończenia akcji.
Pamiętaj o przedrostkach i wyjąkach. Ćwicz, a stanie się to dla Ciebie proste!
Powodzenia!
