Hej Studenci! Gotowi na podróż przez kształtowanie powierzchni Ameryki Południowej? Świetnie! Razem przejdziemy przez najważniejsze zagadnienia.
Wprowadzenie do Tematu
Ameryka Południowa to kontynent pełen kontrastów. Znajdziemy tu wysokie góry, rozległe niziny i bujne lasy deszczowe. Wszystko to wpływa na ukształtowanie terenu.
Kształtowanie powierzchni, czyli geomorfologia, to dziedzina geografii. Bada ona formy terenu i procesy, które je tworzą.
Główne Czynniki Kształtujące Powierzchnię
Na ukształtowanie terenu Ameryki Południowej wpływa wiele czynników. Najważniejsze to tektonika płyt, wulkanizm, erozja i działalność lodowców.
Tektonika Płyt
Ameryka Południowa leży na płycie południowoamerykańskiej. Płyta ta przesuwa się w kierunku zachodnim.
To ruch powoduje orogenezę andyjską. Czyli proces powstawania Andów – długiego łańcucha górskiego.
Subdukcja, czyli wsuwanie się płyty oceanicznej pod płytę kontynentalną, jest tu kluczowa. Generuje trzęsienia ziemi i wulkanizm.
Wulkanizm
Wzdłuż Andów występuje wiele wulkanów. Są one wynikiem subdukcji.
Wulkany te kształtują krajobraz. Dodają stożkowe wzniesienia i pokrywają tereny popiołem wulkanicznym.
Pamiętajcie o pacyficznym pierścieniu ognia. Fragment tego pierścienia znajduje się w Ameryce Południowej. Charakteryzuje się dużą aktywnością wulkaniczną i sejsmiczną.
Erozja
Erozja, czyli niszczenie i transport materiału skalnego, to ważny proces. Działa poprzez wodę, wiatr i lód.
Erozja wodna jest szczególnie intensywna w obszarach o dużych opadach. Rzeki żłobią doliny i transportują osady.
Erozja wietrzna dominuje na obszarach suchych. Wiatr unosi pył i piasek, tworząc formy eoliczne.
Działalność Lodowców
W przeszłości, w epoce lodowcowej, lodowce pokrywały znaczne obszary Ameryki Południowej.
Lodowce rzeźbiły doliny, tworzyły moreny i jeziora. Ślady ich działalności widoczne są w Andach i Patagonii.
Główne Formy Terenu
Ameryka Południowa ma zróżnicowany krajobraz. Wyróżniamy góry, wyżyny, niziny i kotliny.
Andy
Andy to najdłuższy łańcuch górski na świecie. Ciągną się wzdłuż zachodniego wybrzeża kontynentu.
Powstały w wyniku orogenezy andyjskiej. Są bardzo zróżnicowane pod względem wysokości i klimatu.
Najwyższy szczyt to Aconcagua (6961 m n.p.m.).
Wyżyny Brazylijska i Gujańska
Wyżyna Brazylijska zajmuje znaczną część wschodniej Brazylii. Składa się ze starych skał krystalicznych.
Wyżyna Gujańska leży w północnej części kontynentu. Jest podobna do Wyżyny Brazylijskiej pod względem budowy geologicznej.
Na obu wyżynach występuje erozja. Powstają formy ostańcowe.
Niziny
Ameryka Południowa ma rozległe niziny. Należą do nich Nizina Amazonki, Orinoko i La Platy.
Nizina Amazonki to największa nizina na świecie. Pokryta jest gęstym lasem deszczowym.
Nizina Orinoko leży w dorzeczu rzeki Orinoko. Charakteryzuje się występowaniem sawann.
Nizina La Platy to obszar w dorzeczu rzek Parana i Urugwaj. Jest to ważny region rolniczy.
Kotliny
W Ameryce Południowej występują także kotliny. Należą do nich Kotlina Amazonki i Kotlina Gran Chaco.
Kotlina Amazonki to rozległe obniżenie. Wypełnione jest osadami rzecznymi.
Kotlina Gran Chaco leży na południe od Niziny Amazonki. Charakteryzuje się suchym klimatem.
Podsumowanie
Uff! Przeszliśmy przez najważniejsze zagadnienia dotyczące kształtowania powierzchni Ameryki Południowej.
Zapamiętajcie: tektonika płyt, wulkanizm, erozja i działalność lodowców to kluczowe czynniki.
Andy, Wyżyny Brazylijska i Gujańska, Niziny Amazonki, Orinoko i La Platy oraz Kotliny to główne formy terenu.
Powodzenia na egzaminie! Wierzę w Was!
