Hej! Zastanawiasz się, jak wydawać polecenia po niemiecku? To proste – używamy do tego Trybu Rozkazującego, czyli Imperativ. Spójrzmy na niego bliżej.
Co to jest Tryb Rozkazujący?
Tryb Rozkazujący, inaczej Imperativ, to forma gramatyczna, której używamy, aby coś komuś nakazać, poprosić lub doradzić. Wyobraź sobie, że mówisz do przyjaciela: "Otwórz okno!" lub "Zrób to jutro!". Właśnie wtedy używasz Imperativ.
W języku niemieckim, Imperativ tworzymy inaczej niż w polskim. Nie martw się, to nie jest takie trudne, jak się wydaje. Najważniejsze to pamiętać, do kogo się zwracamy. Imperativ różni się w zależności od tego, czy mówimy do kogoś na "ty" (du), na "wy" (ihr), czy używamy formy grzecznościowej "Pan/Pani/Państwo" (Sie).
Formy Trybu Rozkazującego
Przyjrzyjmy się, jak tworzymy Imperativ dla różnych osób. Zobaczymy, że to naprawdę proste! Pamiętaj, że regularne i nieregularne czasowniki rządzą się swoimi prawami.
Imperativ dla du (ty)
To najczęstsza forma, której używamy, gdy mówimy do kogoś, kogo dobrze znamy. Zwykle tworzymy ją, pomijając zaimek du i końcówkę -st w czasowniku. Na przykład, dla czasownika machen (robić), forma Imperativ to mach! (rób!).
Jednakże, jeśli temat czasownika kończy się na -t, -d, -m lub -n, dodajemy -e. Przykładowo, dla arbeiten (pracować), powiemy arbeite! (pracuj!). Ta końcówka ułatwia wymowę. To samo dotyczy czasowników, których temat kończy się na połączenie spółgłosek, np. öffne! (otwórz!).
Niektóre czasowniki zmieniają samogłoskę w temacie w Imperativ, jeśli zmieniają ją również w czasie teraźniejszym (Präsens) w drugiej osobie liczby pojedynczej (du). Najczęściej dotyczy to przejścia a w ä. Np. fahren (jechać) staje się fahr!, ale z dodaniem przegłosu w temacie dla podkreślenia fähr! Jednakże, używa się częściej pierwszej formy, ponieważ jest prostsza. Podobnie lesen (czytać) staje się lies! (czytaj!).
Przykłady:
- Mach deine Hausaufgaben! (Zrób swoje zadanie domowe!)
- Arbeite fleißig! (Pracuj pilnie!)
- Lies das Buch! (Przeczytaj książkę!)
Imperativ dla ihr (wy)
Forma dla ihr jest bardzo prosta! Używamy czasownika w formie, w jakiej występuje w czasie teraźniejszym (Präsens) dla ihr. Po prostu pomijamy zaimek ihr. Na przykład, dla czasownika machen, forma ihr macht (wy robicie) staje się macht! (róbcie!).
Przykłady:
- Macht eure Hausaufgaben! (Zróbcie swoje zadanie domowe!)
- Esst mehr Obst! (Jedzcie więcej owoców!)
- Geht nach Hause! (Idźcie do domu!)
Imperativ dla Sie (Pan/Pani/Państwo)
Tutaj sprawa jest najprostsza! Używamy pełnej formy grzecznościowej. Wstawiamy zaimek Sie po czasowniku, który odmieniamy w formie Präsens. Na przykład, dla machen, mówimy Machen Sie! (Proszę zrobić!). Pamiętaj o dużej literze w zaimku Sie.
Przykłady:
- Machen Sie das Fenster zu! (Proszę zamknąć okno!)
- Nehmen Sie Platz! (Proszę usiąść!)
- Seien Sie bitte pünktlich! (Proszę być punktualnym!)
Szczególne przypadki: sein i haben
Czasowniki sein (być) i haben (mieć) mają nieregularne formy Imperativ. Warto je zapamiętać.
- Sein:
- du: Sei! (Bądź!)
- ihr: Seid! (Bądźcie!)
- Sie: Seien Sie! (Proszę być!)
- Haben:
- du: Hab! / Habe! (Miej!)
- ihr: Habt! (Miejcie!)
- Sie: Haben Sie! (Proszę mieć!)
Przykłady użycia sein:
- Sei ruhig! (Bądź cicho!)
- Seid vorsichtig! (Bądźcie ostrożni!)
- Seien Sie bitte geduldig! (Proszę być cierpliwym!)
Przykłady użycia haben:
- Hab keine Angst! (Nie bój się!)
- Habt Spaß! (Bawcie się dobrze!)
- Haben Sie einen schönen Tag! (Proszę mieć miły dzień!)
Tabela z przykładami
Aby wszystko było bardziej przejrzyste, spójrzmy na tabelę z przykładami różnych czasowników w Imperativ:
| Czasownik (Infinitiv) | du | ihr | Sie |
|---|---|---|---|
| machen (robić) | Mach! | Macht! | Machen Sie! |
| arbeiten (pracować) | Arbeite! | Arbeitet! | Arbeiten Sie! |
| lesen (czytać) | Lies! | Lest! | Lesen Sie! |
| essen (jeść) | Iss! | Esst! | Essen Sie! |
| gehen (iść) | Geh! | Geht! | Gehen Sie! |
| sein (być) | Sei! | Seid! | Seien Sie! |
| haben (mieć) | Hab! / Habe! | Habt! | Haben Sie! |
Użycie bitte
Słowo bitte (proszę) sprawia, że nasze polecenie brzmi uprzejmiej. Możemy je dodać na początku lub na końcu zdania. Na przykład: Mach bitte die Tür zu! (Zamknij proszę drzwi!) albo Mach die Tür zu, bitte! (Zamknij drzwi, proszę!).
Podsumowanie
Jak widzisz, Tryb Rozkazujący w języku niemieckim nie jest taki straszny. Pamiętaj o różnych formach dla du, ihr i Sie. Ćwicz regularnie, a szybko opanujesz Imperativ! Powodzenia!
