Hej ósmoklasisto! Czeka Cię sprawdzian z ekologii? Bez obaw! Rozłożymy ten temat na czynniki pierwsze. Zrozumiesz wszystko krok po kroku. Będzie łatwo i przyjemnie.
Co to w ogóle ta Ekologia?
Ekologia to nauka. Bada ona relacje między organizmami. Analizuje też ich oddziaływania ze środowiskiem. To jak rośliny, zwierzęta i mikroorganizmy żyją razem. Oraz jak wpływają na swoje otoczenie – powietrze, wodę, glebę.
Wyobraź sobie las. Drzewa dają schronienie ptakom. Wiewiórki zjadają orzechy z tych drzew. Grzyby rozkładają opadłe liście. To wszystko ekologia w praktyce! Badanie tych wzajemnych zależności i zależności organizmów od ich środowiska.
Kluczowe pojęcia ekologiczne
Zanim pójdziemy dalej, poznajmy kilka ważnych słów. Będą nam potrzebne do dalszej nauki. Bez paniki! Wyjaśnię wszystko po kolei.
Organizm to po prostu pojedynczy żywy byt. Może to być człowiek, drzewo, mrówka czy bakteria. Każdy żywy organizm to organizm.
Populacja to grupa osobników tego samego gatunku. Zamieszkują one określony obszar w tym samym czasie. Na przykład: populacja lisów w Puszczy Białowieskiej. Albo: populacja dębów w parku miejskim.
Biocenoza to wszystkie populacje organizmów. Żyją one razem na danym obszarze. Tworzą one wzajemnie powiązany system. Na przykład: biocenoza jeziora (ryby, rośliny wodne, plankton). Albo: biocenoza lasu iglastego (sosny, grzyby, jelenie).
Biotop to środowisko nieożywione. Stanowi ono miejsce życia biocenozy. Obejmuje czynniki takie jak: klimat, gleba, woda, światło. To fizyczne i chemiczne warunki panujące na danym terenie. Biotop jeziora to woda, dno, temperatura wody, nasłonecznienie. Biotop lasu to gleba, wilgotność powietrza, opady deszczu.
Ekosystem to całość. Składa się z biocenozy i biotopu. To połączenie żywych organizmów i ich środowiska. Tworzą one wzajemnie na siebie oddziałujący system. Ekosystem to na przykład jezioro ze wszystkimi żyjącymi w nim organizmami i warunkami tam panującymi. Inny przykład to łąka z trawami, owadami i glebą.
Poziomy organizacji życia
W ekologii patrzymy na życie na różnych poziomach. Od pojedynczego organizmu, aż po całą planetę. Zrozumienie tych poziomów pomaga lepiej zrozumieć zależności w przyrodzie.
Zaczynamy od organizmu. Jak już wiesz, to pojedyncza istota żywa. Potem mamy populację, czyli grupę osobników tego samego gatunku. Dalej jest biocenoza, czyli zbiór wszystkich populacji na danym obszarze. Następnie ekosystem, czyli biocenoza plus biotop. I wreszcie biosfera, czyli cała strefa Ziemi. Zamieszkana jest przez organizmy żywe.
Wyobraź sobie mrówkę (organizm). Potem mrowisko (populacja mrówek). Dalej las ze wszystkimi roślinami i zwierzętami (biocenoza). A potem cały las z glebą, wodą i klimatem (ekosystem). I w końcu cała Ziemia z wszystkimi ekosystemami (biosfera).
Relacje międzygatunkowe
Organizmy w ekosystemach nie żyją w izolacji. Wchodzą ze sobą w różne relacje. Niektóre relacje są korzystne dla obu stron, inne szkodliwe. Ważne jest, aby je znać.
Symbioza to związek, w którym obie strony czerpią korzyści. Na przykład: porosty (grzyb i glon). Grzyb dostarcza wodę i sole mineralne. Glon produkuje pokarm w procesie fotosyntezy. Inny przykład to: rośliny motylkowe i bakterie brodawkowe. Bakterie żyją w korzeniach roślin i wiążą azot z powietrza. Roślina dostaje azot, a bakterie miejsce do życia i pokarm.
Komensalizm to związek, w którym jedna strona korzysta, a druga nie ponosi strat ani korzyści. Na przykład: rekin i podnawka. Podnawka przyczepia się do rekina i żywi się resztkami jego pokarmu. Rekinowi to nie przeszkadza. Inny przykład to: epifity (rośliny rosnące na innych roślinach). Rosną one na drzewach, ale nie pobierają od nich pokarmu. Wykorzystują drzewa jako podporę.
Drapieżnictwo to związek, w którym jeden organizm (drapieżnik) poluje na inny organizm (ofiarę) i go zjada. Na przykład: lew i zebra. Albo: pająk i mucha. Jest to naturalny sposób regulacji populacji w ekosystemie.
Pasożytnictwo to związek, w którym jeden organizm (pasożyt) żyje na lub wewnątrz innego organizmu (żywiciela). Czerpie z niego pokarm i powoduje szkody. Na przykład: tasiemiec w jelicie człowieka. Albo: kleszcz na psie.
Konkurencja to rywalizacja między organizmami o te same zasoby. Może to być konkurencja o pokarm, wodę, światło, terytorium. Na przykład: dwa gatunki ptaków konkurujące o te same nasiona. Albo: rośliny konkurujące o światło w lesie.
Pamiętaj o równowadze w ekosystemie
Ekosystemy są jak delikatne układy. Zmiana jednego elementu może wpłynąć na resztę. Ważne jest, aby zachować równowagę. Ingerencja człowieka często zaburza tę równowagę. Może prowadzić do negatywnych skutków.
Wprowadzenie nowego gatunku do ekosystemu (gatunek inwazyjny) może zniszczyć istniejące relacje. Zanieczyszczenie środowiska niszczy biotop. Nadmierne wycinanie lasów wpływa na klimat. Musimy dbać o środowisko! Jest to nasz wspólny dom.
Ochrona przyrody jest bardzo ważna. Polega ona na dbałości o różnorodność gatunkową. Na zachowaniu naturalnych ekosystemów. I na rozsądnym gospodarowaniu zasobami naturalnymi. Każdy z nas może w tym pomóc! Segreguj śmieci, oszczędzaj wodę i energię. Nie śmieć w lesie. To małe kroki, które mają ogromne znaczenie.
Teraz już wiesz, czym jest ekologia. Znasz podstawowe pojęcia i relacje. Pamiętaj o tym na sprawdzianie! A przede wszystkim, pamiętaj o tym na co dzień. Dbaj o naszą planetę!
