Hej, klasa szósta! Dzisiaj zmierzymy się ze stroną czynną i stroną bierną czasownika. Brzmi strasznie? Bez obaw! Rozłożymy to na czynniki pierwsze.
Co to w ogóle jest strona czynna?
Wyobraź sobie, że jesteś detektywem. Widzisz akcję. Osoba coś robi. To właśnie strona czynna. Podmiot (osoba) działa aktywnie.
Pomyśl o budowie z klocków LEGO. Ja buduję zamek. "Ja" (podmiot) aktywnie wykonuję czynność (buduję).
Popatrz na obrazek. Dziewczynka czyta książkę. Dziewczynka to podmiot. Czyta to czynność. Dziewczynka AKTYWNIE czyta. Czyli mamy stronę czynną.
W stronie czynnej skupiamy się na tym, KTO coś robi. Jak w filmie akcji! Kto jest bohaterem, kto wykonuje zadanie.
Kilka przykładów strony czynnej:
- Mama piecze ciasto.
- Pies szczeka na listonosza.
- Kasia pisze list.
Zauważ, że we wszystkich tych zdaniach, osoba (mama, pies, Kasia) wykonuje akcję.
A co ze stroną bierną?
Teraz wyobraź sobie, że jesteś przedmiotem, na który ktoś działa. Jesteś bitym rekordem przez kogoś innego. To właśnie strona bierna. Podmiot jest "pasywny", coś się z nim dzieje.
Wróćmy do LEGO. Zamek jest budowany przez mnie. Zamek (podmiot) jest celem działania. On nie działa, na niego działają.
Znowu obrazek. Książka jest czytana przez dziewczynkę. Książka to podmiot. Ona nie czyta, ona jest czytana. Czyli strona bierna.
W stronie biernej skupiamy się na tym, CO się dzieje z czymś lub z kimś. Jak w dokumencie o przyrodzie, gdzie obserwujemy proces.
Kilka przykładów strony biernej:
- Ciasto jest pieczone przez mamę.
- Listonosz jest obszczekiwany przez psa.
- List jest pisany przez Kasię.
Widzisz różnicę? Teraz ciasto, listonosz i list są w centrum uwagi, a nie osoby, które wykonują akcję.
Jak rozpoznać stronę bierną?
Najważniejsze: zobacz, czy jest słowo "być" w odpowiedniej formie (jest, był, będzie) plus imiesłów przymiotnikowy bierny (np. pieczony, napisany, zrobiony). To jak specjalny kod strony biernej!
Czyli: jest + pieczony = strona bierna.
był + napisany = strona bierna.
będzie + zrobiony = strona bierna.
Często (ale nie zawsze!) w stronie biernej pojawia się "przez". To jak etykietka informująca, kto wykonuje czynność. "Ciasto jest pieczone przez mamę."
Strona czynna vs. bierna - porównanie wizualne
Wyobraź sobie wahadło. W stronie czynnej wahadło aktywnie się porusza. W stronie biernej wahadło jest poruszane przez kogoś innego.
Albo pomyśl o rowerze. W stronie czynnej ty jedziesz na rowerze. W stronie biernej rower jest prowadzony przez ciebie.
Jeszcze jeden przykład. W stronie czynnej kot pije mleko. W stronie biernej mleko jest pite przez kota.
Ćwiczenia!
Spróbujmy teraz kilku przykładów:
1. Tata maluje dom (strona czynna). Jak to zamienić na stronę bierną? Dom jest malowany przez tatę (strona bierna).
2. Uczniowie piszą sprawdzian (strona czynna). A w stronie biernej? Sprawdzian jest pisany przez uczniów (strona bierna).
3. Mama gotuje obiad (strona czynna). A jak będzie w stronie biernej? Obiad jest gotowany przez mamę (strona bierna).
Kiedy używamy strony biernej?
Używamy jej, gdy ważniejsze jest to, co się dzieje z podmiotem, niż kto to robi. Na przykład, w wiadomościach: "Bank został okradziony". Ważniejsze jest to, że doszło do kradzieży, niż to, kto to zrobił (przynajmniej na początku!).
Albo gdy nie wiemy, kto coś zrobił. "Okno zostało wybite." Nie wiemy, kto to zrobił, ale wiemy, że okno jest wybite.
Zapamiętaj:
- Strona czynna: Podmiot DZIAŁA.
- Strona bierna: Coś się DZIEJE z podmiotem.
Pamiętaj o "być + imiesłów" w stronie biernej. I ćwicz, ćwicz, ćwicz! Im więcej przykładów zobaczysz i przeanalizujesz, tym łatwiej będzie Ci rozróżnić stronę czynną od biernej.
Powodzenia!
