Hej ósmoklasiści! Przygotowujecie się do sprawdzianu z WOS-u z działu 5? Świetnie! Ten przewodnik pomoże wam usystematyzować wiedzę i poczuć się pewniej.
Prawo i Sprawiedliwość
Pamiętajcie, prawo to zbiór norm regulujących nasze życie. Ustalają, co wolno, a czego nie.
Sprawiedliwość to trudne pojęcie. Oznacza uczciwy podział dóbr i obowiązków.
Rodzaje Prawa
Istnieje kilka rodzajów prawa. Ważne są:
- Prawo konstytucyjne: Najważniejsze! Określa ustrój państwa.
- Prawo karne: Dotyczy przestępstw i kar.
- Prawo cywilne: Reguluje relacje między obywatelami.
- Prawo administracyjne: Określa działanie administracji publicznej.
Konstytucja to najważniejszy akt prawny w Polsce. Gwarantuje nasze prawa i wolności.
Warto znać datę uchwalenia Konstytucji 3 Maja (1791 rok) i Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (1997 rok).
System Sądowy w Polsce
Sądy to instytucje, które rozstrzygają spory i wymierzają kary.
Mamy różne rodzaje sądów. Na przykład:
- Sądy powszechne: Zajmują się większością spraw.
- Sądy administracyjne: Kontrolują działalność administracji.
- Sąd Najwyższy: Najwyższa instancja odwoławcza.
- Trybunał Konstytucyjny: Bada zgodność prawa z Konstytucją.
Sędzia musi być niezależny i bezstronny.
Pamiętajcie o prawie do obrony. Każdy ma prawo do adwokata.
Organy Ścigania
Policja dba o porządek i bezpieczeństwo.
Prokuratura oskarża w imieniu państwa osoby podejrzane o popełnienie przestępstwa.
Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego (ABW) i Agencja Wywiadu (AW) zajmują się bezpieczeństwem państwa.
Prawo w Życiu Codziennym
Prawo wpływa na wiele aspektów naszego życia. Na przykład:
- Umowy: Kupno, sprzedaż, najem – to wszystko regulują przepisy.
- Prawa konsumenta: Mamy prawo do reklamacji wadliwego towaru.
- Ochrona danych osobowych: Nasze dane są chronione przed nieuprawnionym dostępem.
Warto znać swoje prawa i obowiązki!
Prawo a Internet
Internet to też przestrzeń, w której obowiązują prawa. Pamiętajcie o:
- Ochronie praw autorskich: Nie wolno kopiować i rozpowszechniać treści bez zgody autora.
- Ochronie wizerunku: Nie wolno publikować zdjęć i filmów innych osób bez ich zgody.
- Hejt: Mowa nienawiści w Internecie jest karalna.
Bądźcie odpowiedzialni w sieci!
Przykłady Spraw
Rozważmy kilka przykładów:
Kradzież: To przestępstwo ścigane przez prawo karne.
Spór sąsiedzki: Można go rozwiązać w sądzie cywilnym.
Mandat za przekroczenie prędkości: To naruszenie prawa administracyjnego.
Organizacje Pozarządowe
Organizacje pozarządowe (NGO) to organizacje, które działają niezależnie od rządu. Zajmują się różnymi sprawami, np.:
- Ochrona środowiska: Działają na rzecz ochrony przyrody.
- Prawa człowieka: Walczą o przestrzeganie praw człowieka.
- Pomoc społeczna: Pomagają osobom potrzebującym.
Fundacje i stowarzyszenia to przykłady NGO.
Rola Obywatela
Jako obywatele mamy obowiązki. Należy przestrzegać prawa.
Mamy też prawa. Na przykład:
- Prawo do głosowania: Możemy wybierać swoich przedstawicieli.
- Prawo do wyrażania opinii: Możemy swobodnie wyrażać swoje poglądy.
Aktywny udział w życiu społecznym to ważny element demokracji.
Zapamiętaj!
- Prawo to zbiór norm regulujących nasze życie.
- Konstytucja jest najważniejszym aktem prawnym.
- Sądy rozstrzygają spory.
- Policja dba o bezpieczeństwo.
- Znamy swoje prawa i obowiązki.
- Organizacje pozarządowe działają na rzecz dobra społecznego.
Powodzenia na sprawdzianie! Wierzę w Was!
