Cześć! Przygotowujesz się do sprawdzianu z przyrody w szóstej klasie, a temat to Planeta Ziemia? Super! Rozłóżmy ten temat na części pierwsze, żeby wszystko stało się jasne i proste. Będziemy rozmawiać o różnych aspektach naszej planety, od jej budowy, po ruchy i procesy, które na niej zachodzą.
Budowa Ziemi
Ziemia, jak cebula, składa się z kilku warstw. Wyobraź sobie, że kroisz jabłko na pół. Podobnie możemy "przekroić" Ziemię, żeby zobaczyć, co jest w środku. Najważniejsze warstwy to jądro, płaszcz i skorupa.
Jądro to wewnętrzna część Ziemi. Składa się głównie z żelaza i niklu. Jest bardzo gorące! Dzieli się na jądro wewnętrzne (stałe) i jądro zewnętrzne (ciekłe). Wyobraź sobie gorącą, żelazną kulę w środku Ziemi.
Płaszcz otacza jądro. Jest grubszy od skorupy. To warstwa składająca się z gorącej, ale nie do końca płynnej skały. Wyobraź sobie gęstą, bardzo powoli płynącą lawę. W płaszczu zachodzą różne procesy, które wpływają na to, co dzieje się na powierzchni Ziemi, np. ruch płyt tektonicznych.
Skorupa to zewnętrzna, najcieńsza warstwa Ziemi. Na niej żyjemy. Skorupa dzieli się na skorupę oceaniczną (pod oceanami) i skorupę kontynentalną (tam, gdzie są lądy). Skorupa jest jak skórka na jabłku – cienka i krucha w porównaniu do reszty planety.
Ruchy Ziemi
Ziemia ciągle się rusza! Wykonuje dwa główne ruchy: ruch obrotowy i ruch obiegowy. Te ruchy mają ogromny wpływ na nasze życie.
Ruch obrotowy to ruch Ziemi wokół własnej osi. Wyobraź sobie, że kręcisz piłką. Jeden obrót trwa około 24 godziny. Dzięki temu ruchowi mamy dzień i noc. Kiedy dana część Ziemi jest zwrócona w stronę Słońca, mamy dzień. Kiedy jest odwrócona, mamy noc.
Ruch obiegowy to ruch Ziemi wokół Słońca. Ziemia krąży po orbicie wokół Słońca. Jeden obieg trwa około 365 dni i 6 godzin – czyli rok. Dzięki temu ruchowi i nachyleniu osi Ziemi mamy pory roku. Kiedy nasza półkula jest bardziej nachylona w stronę Słońca, mamy lato. Kiedy jest odchylona, mamy zimę.
Sfery Ziemi
Ziemia składa się z kilku sfer, które wzajemnie na siebie oddziałują. Najważniejsze to atmosfera, hydrosfera, litosfera i biosfera.
Atmosfera to powłoka gazowa otaczająca Ziemię. Składa się głównie z azotu i tlenu. Chroni nas przed szkodliwym promieniowaniem słonecznym i utrzymuje odpowiednią temperaturę. Wyobraź sobie atmosferę jako koc, który otula Ziemię i chroni ją przed zimnem i szkodliwymi promieniami.
Hydrosfera to wszystkie wody na Ziemi. Obejmuje oceany, morza, rzeki, jeziora, lodowce i wody podziemne. Woda jest niezbędna do życia. Około 71% powierzchni Ziemi pokrywa woda.
Litosfera to zewnętrzna, sztywna warstwa Ziemi. Obejmuje skorupę ziemską i górną część płaszcza. Na litosferze znajdują się kontynenty i dna oceanów. To na niej mieszkamy i budujemy domy.
Biosfera to wszystkie organizmy żywe na Ziemi. Obejmuje rośliny, zwierzęta, grzyby i mikroorganizmy. Wszystkie te organizmy żyją w atmosferze, hydrosferze i litosferze i wzajemnie na siebie oddziałują.
Procesy na Ziemi
Na Ziemi ciągle zachodzą różne procesy, które kształtują jej powierzchnię. Do najważniejszych należą wietrzenie, erozja i ruchy tektoniczne.
Wietrzenie to proces rozpadu skał pod wpływem czynników atmosferycznych, takich jak temperatura, woda i wiatr. Wyobraź sobie skałę, która pod wpływem słońca i mrozu pęka i kruszy się. To właśnie wietrzenie.
Erozja to proces przenoszenia materiału skalnego przez wiatr, wodę lub lodowce. Wyobraź sobie rzekę, która płynąc, zabiera ze sobą piasek i kamienie. To erozja wodna. Albo wiatr, który unosi piasek i przenosi go w inne miejsce. To erozja wietrzna.
Ruchy tektoniczne to ruchy płyt litosfery. Płyty litosfery, czyli fragmenty skorupy ziemskiej, poruszają się po płaszczu. Kiedy się zderzają, powstają góry. Kiedy się oddalają, powstają doliny. Te ruchy powodują również trzęsienia ziemi i wybuchy wulkanów.
Wpływ Człowieka na Ziemię
Niestety, działalność człowieka ma duży wpływ na naszą planetę. Zanieczyszczamy powietrze, wodę i glebę. Powodujemy zmiany klimatyczne. Niszczymy środowisko naturalne.
Zanieczyszczenie powietrza to emisja szkodliwych substancji do atmosfery, np. spalin samochodowych i dymu z fabryk. Zanieczyszczone powietrze szkodzi naszemu zdrowiu i powoduje smog.
Zanieczyszczenie wody to wprowadzanie do wody szkodliwych substancji, np. ścieków i odpadów przemysłowych. Zanieczyszczona woda jest niezdatna do picia i szkodzi zwierzętom wodnym.
Zanieczyszczenie gleby to wprowadzanie do gleby szkodliwych substancji, np. pestycydów i metali ciężkich. Zanieczyszczona gleba jest niezdatna do uprawy roślin.
Zmiany klimatyczne to zmiany w klimacie Ziemi, spowodowane głównie emisją gazów cieplarnianych do atmosfery. Zmiany klimatyczne powodują topnienie lodowców, podnoszenie się poziomu mórz i ekstremalne zjawiska pogodowe, takie jak susze i powodzie.
Niszczenie środowiska naturalnego to wycinka lasów, osuszanie bagien i budowa dróg i miast. Niszczenie środowiska naturalnego powoduje utratę bioróżnorodności i wymieranie gatunków.
Jak Możemy Pomóc Ziemi?
Na szczęście możemy coś zrobić, żeby chronić naszą planetę. Możemy oszczędzać energię, wodę i surowce. Możemy segregować śmieci. Możemy jeździć rowerem lub komunikacją miejską zamiast samochodem. Możemy kupować produkty ekologiczne i lokalne. Każdy mały krok ma znaczenie!
Pamiętaj, Planeta Ziemia to nasz dom. Musimy o nią dbać! Powodzenia na sprawdzianie!
