Witaj, szóstoklasisto! Przygotowujesz się do Sprawdzianu z Polskiego, dział 2? Super! Pomożemy Ci zrozumieć zagadnienia. Użyjemy obrazowych przykładów.
Rzeczownik
Pomyśl o rzeczowniku jak o nazwie. Nazwie wszystkiego, co widzisz. Co czujesz. Co sobie wyobrażasz.
Jakieś przykłady? Stół, pies, radość, myśl. Wszystko to rzeczowniki.
Rzeczowniki mają rodzaj. Trochę jakby miały płeć. Męski, żeński lub nijaki. Wyobraź sobie trzy kolorowe skrzynie. Do jednej wrzucasz rzeczowniki męskie (np. chłopiec), do drugiej żeńskie (np. dziewczynka), a do trzeciej nijakie (np. dziecko).
Mają też liczbę. Pojedyncza – jeden. Mnoga – więcej niż jeden. Widzisz jabłko? To liczba pojedyncza. Widzisz jabłka? To liczba mnoga. Proste, prawda?
Rzeczowniki się odmieniają. To jakby zmieniały ubrania. Ta zmiana to deklinacja. Oznacza to, że zmieniają końcówki w zależności od tego, w jakim zdaniu się znajdują. Pomyśl o tym jak o różnych rolach aktora w teatrze. Ten sam aktor, ale inne ubranie i inny tekst.
Przypadki
Przypadki to te „ubrania” rzeczownika. Jest ich siedem. Wyobraź sobie siedem różnych pomieszczeń w domu. W każdym pomieszczeniu rzeczownik ma inną formę.
Mianownik (Kto? Co?) – Mama gotuje obiad. Dopełniacz (Kogo? Czego?) – Nie ma mamy. Celownik (Komu? Czemu?) – Daję kwiaty mamie. Biernik (Kogo? Co?) – Widzę mamę. Narzędnik (Z kim? Z czym?) – Idę z mamą. Miejscownik (O kim? O czym?) – Mówię o mamie. Wołacz (O!) – Mamo!
Spróbuj! Wybierz dowolny rzeczownik i poćwicz jego odmianę. Możesz nawet narysować te siedem pomieszczeń!
Przymiotnik
Przymiotnik to taki dodatek do rzeczownika. Coś jak przyprawa do dania. Opisuje, jaki jest rzeczownik. Jak wygląda. Jaki ma kolor. Jaki ma charakter.
Na przykład: czerwone jabłko, wesoły pies, wysokie drzewo.
Przymiotnik musi się zgadzać z rzeczownikiem. To trochę jak taniec. Muszą tańczyć w tym samym rytmie. Muszą mieć ten sam rodzaj, liczbę i przypadek. Jeśli rzeczownik jest męski, przymiotnik też musi być męski. Jeśli rzeczownik jest w liczbie mnogiej, przymiotnik też musi być w liczbie mnogiej.
Porównaj: duży dom (męski, pojedyncza), duża książka (żeński, pojedyncza), duże okno (nijaki, pojedyncza), duże domy (męskoosobowy, mnoga).
Stopniowanie
Przymiotniki można stopniować. To znaczy, że możemy powiedzieć, który jest bardziej lub mniej jaki. Wyobraź sobie trzy schodki.
Równy: mądry. Wyższy: mądrzejszy. Najwyższy: najmądrzejszy.
Niektóre przymiotniki stopniują się opisowo. To znaczy, że dodajemy słowa "bardziej" i "najbardziej". Na przykład: interesujący, bardziej interesujący, najbardziej interesujący.
Czasownik
Czasownik to słowo, które mówi, co się dzieje. Co ktoś robi. Jaki jest stan. To jak film, w którym widzisz akcję.
Przykłady: biegać, czytać, myśleć, być.
Czasowniki mają osobę. Kto wykonuje czynność. Ja, ty, on/ona/ono, my, wy, oni/one. Wyobraź sobie sześć lalek, każda reprezentuje inną osobę.
Mają też liczbę. Pojedyncza – robi to jedna osoba. Mnoga – robi to więcej osób.
Czasowniki mają czas. Kiedy się to dzieje. Przeszłość, teraźniejszość, przyszłość. Narysuj linię czasu. Zaznacz na niej wczoraj, dziś i jutro.
Aspekt czasownika mówi nam, czy czynność jest zakończona (dokonany) czy trwa (niedokonany). Wyobraź sobie, że rysujesz obraz. Jeśli obraz jest skończony, to czasownik jest dokonany (narysować). Jeśli obraz wciąż rysujesz, to czasownik jest niedokonany (rysować).
Formy Czasownika
Istnieją różne formy czasownika, jak na przykład bezosobnik (np. Mówiono) lub imiesłów (np. czytający).
Podsumowanie
Pamiętaj! Rzeczownik nazywa, przymiotnik opisuje, a czasownik mówi, co się dzieje. Wyobraź sobie, że budujesz z klocków. Rzeczowniki to klocki. Przymiotniki to kolor klocków. Czasowniki to sposób, w jaki układasz klocki.
Ucz się przez zabawę. Twórz historyjki. Rysuj obrazki. Powodzenia na sprawdzianie!
