Hej! Masz wkrótce sprawdzian z historii, a czwarty dział w drugiej klasie gimnazjum wydaje się być koszmarem? Bez obaw! Rozłożymy go na czynniki pierwsze, żebyś poczuł się pewnie i przygotowany.
Co właściwie obejmuje dział 4?
Zazwyczaj ten dział koncentruje się na Europie w okresie międzywojennym. Czyli mniej więcej lata 1918-1939. To czas ogromnych zmian, konfliktów i nowych idei, które wpłynęły na cały świat. Pamiętaj, że to tylko orientacyjny przedział – dokładny zakres materiału zawsze sprawdź u swojego nauczyciela.
Traktat Wersalski – podstawa powojennego ładu
Po zakończeniu I wojny światowej trzeba było ustalić nowe zasady. To właśnie zrobił Traktat Wersalski. To taki międzynarodowy "kodeks postępowania" po wojnie, który podpisały zwycięskie państwa z Niemcami. Nakładał on na Niemcy ogromne ograniczenia i obciążenia finansowe, co później doprowadziło do wielu problemów. Wyobraź sobie, że po przegranym meczu musisz nie tylko oddać puchar, ale jeszcze zapłacić karę pieniężną i sprzątać stadion. To tak w skrócie wyglądała sytuacja Niemiec po I wojnie światowej.
Reparacje wojenne to właśnie te kary pieniężne. Miały one zrekompensować straty państwom, które ucierpiały w wyniku wojny. Niemcy musiały oddawać część swoich surowców, produkować na rzecz innych państw i płacić ogromne sumy pieniędzy. To poważnie osłabiło niemiecką gospodarkę.
Powstanie nowych państw
Po I wojnie światowej z mapy Europy zniknęły stare imperia, a na ich miejsce pojawiły się nowe państwa. Na przykład Polska! Dzięki upadkowi Rosji, Austro-Węgier i Niemiec, Polacy mogli w końcu odzyskać niepodległość po 123 latach zaborów. Podobnie stało się z Czechosłowacją i Jugosławią. To był czas ogromnej radości i nadziei dla wielu narodów.
Wielki Kryzys – ekonomiczna katastrofa
Lata 20. to w wielu krajach czas względnej prosperity, ale wszystko zmieniło się w 1929 roku wraz z krachem na nowojorskiej giełdzie. To był początek Wielkiego Kryzysu, który szybko rozprzestrzenił się na cały świat. Fabryki zamykano, ludzie tracili pracę, a bezrobocie osiągnęło rekordowe poziomy. Wyobraź sobie, że nagle z dnia na dzień tracisz źródło dochodu i nie wiesz, jak utrzymać rodzinę. To była codzienność wielu ludzi w tamtych czasach.
Wielki Kryzys pokazał, jak bardzo gospodarki poszczególnych państw są ze sobą powiązane. Problem w jednym kraju szybko przenosi się na inne. To tak, jakby jeden chory uczeń zaraził całą klasę.
Systemy totalitarne – zagrożenie dla demokracji
W trudnych czasach ludzie często szukają prostych rozwiązań i silnych liderów. To sprzyjało powstawaniu systemów totalitarnych. Totalitaryzm to system polityczny, w którym państwo kontroluje wszystkie aspekty życia obywateli. Nie ma wolności słowa, zgromadzeń, a władza jest skupiona w rękach jednej partii lub jednostki. To tak, jakby dyrektor szkoły decydował o tym, co masz jeść na śniadanie, w co się ubierać i z kim się przyjaźnić.
W Europie w okresie międzywojennym narodziły się dwa główne systemy totalitarne: faszyzm we Włoszech i nazizm w Niemczech. Benito Mussolini we Włoszech i Adolf Hitler w Niemczech wykorzystali niezadowolenie społeczne i obietnice poprawy sytuacji, aby zdobyć władzę. Obaj dążyli do stworzenia silnych, ekspansywnych państw i szerzyli ideologię nienawiści.
Faszyzm charakteryzował się silnym nacjonalizmem, kultem państwa i wodza oraz militaryzmem. Nazizm był jeszcze bardziej radykalny – opierał się na rasizmie, antysemityzmie i dążeniu do podboju świata. Oba systemy doprowadziły do ogromnych tragedii i ostatecznie do wybuchu II wojny światowej.
Związek Radziecki pod rządami Józefa Stalina również był państwem totalitarnym, choć opierał się na innej ideologii – komunizmie. Komunizm zakładał zniesienie własności prywatnej i stworzenie społeczeństwa bezklasowego. W praktyce jednak w ZSRR władza skupiła się w rękach jednej partii, a obywatele byli poddawani brutalnym represjom. Wielki głód na Ukrainie (Hołodomor) i wielka czystka to przykłady zbrodni stalinowskich.
Liga Narodów – próba zapobieżenia wojnie
Po I wojnie światowej powstała Liga Narodów – organizacja międzynarodowa, której celem było utrzymanie pokoju na świecie i rozwiązywanie konfliktów drogą negocjacji. Miała zapobiegać kolejnym wojnom. Niestety, Liga Narodów okazała się nieskuteczna. Była zbyt słaba, a niektóre państwa (np. Stany Zjednoczone) nie przystąpiły do niej. To tak, jakby policja miała zbyt mało funkcjonariuszy, żeby skutecznie pilnować porządku w całym mieście.
Polska w okresie międzywojennym – wyzwania i sukcesy
Polska odzyskała niepodległość w 1918 roku, ale stanęła przed wieloma wyzwaniami. Trzeba było zjednoczyć ziemie z trzech zaborów, odbudować gospodarkę zniszczoną przez wojnę i stworzyć sprawnie działające państwo. To tak, jakby dostać trzy puzzle i próbować ułożyć z nich jeden obrazek.
W pierwszych latach niepodległości panowała demokracja parlamentarna, ale sytuacja polityczna była niestabilna. Częste zmiany rządów utrudniały podejmowanie ważnych decyzji. W 1926 roku Józef Piłsudski dokonał przewrotu majowego i wprowadził rządy sanacyjne. Był to autorytarny system, który ograniczył rolę parlamentu i wzmocnił władzę prezydenta.
Mimo trudności, Polska osiągnęła pewne sukcesy w okresie międzywojennym. Rozwijała się gospodarka, powstawały nowe fabryki i drogi. Polacy odnieśli również sukcesy w dziedzinie kultury, nauki i sportu. To tak, jakby pomimo trudnych warunków, sportowiec zdobył medal na olimpiadzie.
Jak się przygotować do sprawdzianu?
Przede wszystkim przeczytaj uważnie podręcznik i notatki z lekcji. Zwróć uwagę na daty, nazwiska i kluczowe pojęcia. Spróbuj zrozumieć przyczyny i skutki opisywanych wydarzeń. Ucz się nie tylko faktów, ale także kontekstu historycznego. Pomyśl, dlaczego coś się stało i jakie to miało konsekwencje. Możesz też robić testy online lub rozwiązywać zadania z podręcznika. Powodzenia!
