Cześć! Przygotowujesz się do sprawdzianu z geografii o środowisku przyrodniczym Polski w klasie 7? Super! Pomogę Ci zrozumieć najważniejsze zagadnienia. Zaczynamy!
Co to jest środowisko przyrodnicze?
Najprościej mówiąc, to wszystko, co nas otacza, a co powstało bez udziału człowieka. Czyli:
- Woda (rzeki, jeziora, morza)
- Powietrze
- Gleba
- Skały i minerały
- Rośliny
- Zwierzęta
Środowisko przyrodnicze to taki naturalny system, w którym wszystkie te elementy są ze sobą powiązane.
Położenie Polski i jego wpływ na klimat
Polska leży w Europie Środkowej. Nasze położenie geograficzne, czyli to, gdzie znajdujemy się na mapie świata, ma ogromny wpływ na nasz klimat. Klimat to nic innego jak typowe warunki pogodowe panujące w danym miejscu przez długi czas.
Polska znajduje się w strefie klimatu umiarkowanego przejściowego. Co to znaczy?
Klimat umiarkowany oznacza, że mamy cztery pory roku: wiosnę, lato, jesień i zimę. Nie jest u nas ani za gorąco (jak w strefie tropikalnej), ani za zimno (jak w strefie polarnej).
Klimat przejściowy oznacza, że na pogodę w Polsce wpływają zarówno masy powietrza znad Oceanu Atlantyckiego (przynoszące wilgoć i łagodną temperaturę), jak i masy powietrza znad kontynentu azjatyckiego (przynoszące mroźne zimy i upalne lata). Dlatego nasza pogoda jest tak zmienna! Dziś słońce, jutro deszcz – to właśnie klimat przejściowy.
Ukształtowanie powierzchni Polski
Polska ma bardzo urozmaiconą powierzchnię. Mamy góry, niziny, wyżyny i pojezierza.
Niziny
Większość Polski to niziny. Niziny to obszary położone nisko nad poziomem morza (do 300 m n.p.m.). Są to obszary płaskie lub lekko faliste. Przykładem niziny w Polsce jest Nizina Mazowiecka, gdzie leży Warszawa.
Wyżyny
Wyżyny to obszary położone wyżej niż niziny (od 300 do 500 m n.p.m.). Są bardziej pofałdowane niż niziny. Przykładem wyżyny w Polsce jest Wyżyna Małopolska.
Góry
Góry to obszary o dużych wysokościach i stromych zboczach. W Polsce mamy Tatry (najwyższe góry), Sudety, Karpaty i Góry Świętokrzyskie. Różnią się one wiekiem i budową geologiczną.
Pojezierza
Pojezierza to obszary, gdzie występuje dużo jezior. Powstały one w wyniku działalności lodowca. Największe pojezierze w Polsce to Pojezierze Mazurskie, znane jako "Kraina Tysiąca Jezior".
Wody powierzchniowe Polski
W Polsce mamy dużo rzek i jezior. Najdłuższa rzeka w Polsce to Wisła, a druga co do długości to Odra.
Dorzecze to obszar, z którego wszystkie wody spływają do jednej rzeki. Dorzecze Wisły zajmuje ponad połowę powierzchni Polski.
Jeziora w Polsce są różnego pochodzenia. Mamy jeziora polodowcowe (np. na Mazurach), jeziora rynnowe (długie i wąskie), jeziora morenowe (powstałe po wytopieniu się lodu). Największe jezioro w Polsce to Śniardwy.
Polska ma dostęp do Morza Bałtyckiego. Jest to morze stosunkowo płytkie i zasolone. Nasze wybrzeże ma zróżnicowany charakter – mamy plaże, klify, mierzeje (np. Mierzeja Helska) i delty rzek (np. delta Wisły).
Gleby w Polsce
Gleba to wierzchnia warstwa skorupy ziemskiej, która powstała w wyniku procesów wietrzenia skał i działania organizmów żywych. Od rodzaju gleby zależy, jakie rośliny mogą na niej rosnąć.
W Polsce występują różne rodzaje gleb, m.in.:
- Bielicowe (na terenach zalesionych, ubogie w składniki odżywcze)
- Brunatne (żyźniejsze od bielicowych)
- Czarnoziemy (najżyźniejsze gleby, występują na Nizinie Śląskiej)
- Mady (gleby rzeczne, żyzne)
- Torfowe (na terenach podmokłych)
Świat roślin i zwierząt w Polsce
Polska leży na granicy różnych regionów biogeograficznych, dlatego mamy u nas bogatą florę i faunę. Oznacza to, że żyje u nas wiele różnych gatunków roślin i zwierząt.
W Polsce występują różne typy lasów: bory sosnowe, lasy mieszane, łęgi (nad rzekami) i grądy (lasy liściaste). W górach mamy piętra roślinności, czyli wraz ze wzrostem wysokości zmieniają się gatunki roślin.
W polskich lasach żyją jelenie, dziki, sarny, lisy, wilki, rysie i wiele innych zwierząt. W parkach narodowych i rezerwatach chronimy zagrożone gatunki, np. żubry, bobry, orły bieliki i niedźwiedzie brunatne.
Ochrona środowiska przyrodniczego w Polsce
Ochrona środowiska jest bardzo ważna! Musimy dbać o czyste powietrze, wodę i glebę. Musimy chronić lasy i zwierzęta. W Polsce mamy różne formy ochrony przyrody, m.in.:
- Parki Narodowe (najcenniejsze obszary przyrodnicze, np. Tatrzański Park Narodowy, Białowieski Park Narodowy)
- Rezerwaty Przyrody (chronią określone gatunki roślin i zwierząt lub unikatowe elementy przyrody)
- Parki Krajobrazowe (chronią obszary o walorach krajobrazowych i przyrodniczych)
- Obszary Natura 2000 (część europejskiej sieci obszarów chronionych)
Pamiętaj, że każdy z nas może dbać o środowisko, np. segregując śmieci, oszczędzając wodę i energię, jeżdżąc rowerem zamiast samochodem. Dbaj o naszą planetę!
Mam nadzieję, że teraz lepiej rozumiesz środowisko przyrodnicze Polski. Powodzenia na sprawdzianie!
