Witajcie, młodzi geografowie! Przygotowujemy się do sprawdzianu z geografii, klasa 6, dział 2, według podręcznika Nowej Ery. Ten dział jest pełen fascynujących informacji o naszej planecie. Przejdziemy przez najważniejsze zagadnienia krok po kroku.
Położenie Ziemi w Układzie Słonecznym
Zacznijmy od samego początku, czyli od Układu Słonecznego. Układ Słoneczny to system planet krążących wokół Słońca. Nasza planeta, Ziemia, jest jedną z nich. Jest to trzecia planeta od Słońca. Kolejność planet od Słońca to: Merkury, Wenus, Ziemia, Mars, Jowisz, Saturn, Uran i Neptun.
Ziemia krąży wokół Słońca po orbicie. Ten ruch nazywamy ruchem obiegowym Ziemi. Jeden obieg trwa około 365 dni, czyli rok. Dzięki temu ruchowi mamy pory roku.
Oprócz ruchu obiegowego, Ziemia wykonuje również ruch obrotowy wokół własnej osi. Jeden obrót trwa 24 godziny, czyli dobę. To właśnie dzięki ruchowi obrotowemu mamy dzień i noc.
Dowody na kulistość Ziemi
Czy kiedykolwiek zastanawialiście się, skąd wiemy, że Ziemia jest kulą? Istnieje wiele dowodów na to. Jednym z nich jest obserwacja statków znikających za horyzontem. Najpierw znika kadłub, a na końcu maszt. To zjawisko byłoby niemożliwe, gdyby Ziemia była płaska.
Kolejnym dowodem jest zdjęcie Ziemi z kosmosu. Satelity i astronauci wykonali mnóstwo zdjęć, które jednoznacznie pokazują kulisty kształt naszej planety. Możemy też zaobserwować, że w różnych miejscach na Ziemi Słońce wschodzi i zachodzi o różnych porach. To również potwierdza kulistość Ziemi.
Okrążenie Ziemi przez statki. Gdyby Ziemia była płaska, statek płynąc w jednym kierunku dotarłby do krawędzi. Statki jednak mogą okrążać naszą planetę, co potwierdza, że ma ona kształt kuli.
Siatka geograficzna
Aby łatwiej orientować się na Ziemi, stworzono siatkę geograficzną. Siatka geograficzna to układ południków i równoleżników.
Południki to linie biegnące z północy na południe, łączące bieguny. Umowny południk 0° to południk zerowy, przebiegający przez Greenwich w Anglii. Południki służą do określania długości geograficznej. Długość geograficzna wschodnia (E) to od 0° do 180° na wschód od południka zerowego, a długość geograficzna zachodnia (W) to od 0° do 180° na zachód od południka zerowego.
Równoleżniki to linie biegnące równolegle do równika. Najdłuższy równoleżnik to równik, oznaczony 0°. Równoleżniki służą do określania szerokości geograficznej. Szerokość geograficzna północna (N) to od 0° do 90° na północ od równika, a szerokość geograficzna południowa (S) to od 0° do 90° na południe od równika.
Określanie położenia geograficznego
Dzięki siatce geograficznej możemy dokładnie określić położenie każdego miejsca na Ziemi. Położenie geograficzne wyrażamy za pomocą szerokości i długości geograficznej. Na przykład, Warszawa leży na 52°N i 21°E. Oznacza to, że Warszawa znajduje się 52 stopnie na północ od równika i 21 stopni na wschód od południka zerowego.
Użycie GPS w telefonie lub samochodzie jest przykładem wykorzystania siatki geograficznej. System GPS używa satelitów do określania naszego położenia na Ziemi. System pokazuje szerokość i długość geograficzną danego miejsca.
Atlas geograficzny to świetne narzędzie do ćwiczenia określania położenia geograficznego różnych miast i regionów. Sprawdź położenie swojego miasta!
Strefy czasowe
Ziemia jest podzielona na strefy czasowe. Wynika to z faktu, że Ziemia obraca się wokół własnej osi. W danym momencie, na jednej stronie Ziemi jest dzień, a na drugiej noc.
Umownie, Ziemia jest podzielona na 24 strefy czasowe. Każda strefa ma szerokość 15° długości geograficznej. Czas uniwersalny (UTC) to czas na południku zerowym (Greenwich). W zależności od tego, gdzie się znajdujemy, nasz czas lokalny jest inny niż UTC.
Na przykład, Polska znajduje się w strefie czasowej środkowoeuropejskiej (CET), która jest przesunięta o godzinę do przodu względem UTC (UTC+1). Oznacza to, że gdy w Greenwich jest godzina 12:00, w Polsce jest godzina 13:00.
Obliczanie różnicy czasu
Obliczanie różnicy czasu między różnymi miejscami na Ziemi jest ważne podczas planowania podróży lub rozmów telefonicznych z osobami mieszkającymi w innych krajach. Aby obliczyć różnicę czasu, musimy znać strefy czasowe obu miejsc.
Załóżmy, że chcemy zadzwonić do kogoś w Nowym Jorku. Nowy Jork znajduje się w strefie czasowej wschodnioamerykańskiej (EST), która jest przesunięta o 5 godzin do tyłu względem UTC (UTC-5). Jeśli w Polsce jest godzina 13:00 (UTC+1), to w Nowym Jorku jest godzina 7:00 (UTC-5).
Korzystanie z kalkulatorów stref czasowych online może ułatwić obliczanie różnic czasu. Wystarczy wpisać nazwy miast, a kalkulator sam obliczy różnicę.
Ruchy Ziemi i ich następstwa
Jak już wspomnieliśmy, Ziemia wykonuje dwa główne ruchy: ruch obiegowy i ruch obrotowy. Oba te ruchy mają istotny wpływ na życie na Ziemi.
Ruch obiegowy Ziemi wokół Słońca powoduje występowanie pór roku. Oś Ziemi jest nachylona pod kątem 23,5° w stosunku do płaszczyzny orbity. W ciągu roku, różne półkule są bardziej lub mniej oświetlone przez Słońce. Kiedy półkula północna jest bardziej oświetlona, mamy lato na półkuli północnej i zimę na półkuli południowej. Kiedy półkula południowa jest bardziej oświetlona, mamy lato na półkuli południowej i zimę na półkuli północnej.
Ruch obrotowy Ziemi wokół własnej osi powoduje występowanie dnia i nocy. W ciągu doby, dana część Ziemi jest oświetlona przez Słońce (dzień), a następnie zaciemniona (noc). Ruch obrotowy wpływa również na siłę Coriolisa, która oddziałuje na ruchy powietrza i prądy morskie.
Pamiętajcie, aby dokładnie powtórzyć te zagadnienia przed sprawdzianem. Powodzenia! Sprawdzajcie swoją wiedzę rozwiązując zadania i odpowiadając na pytania. Im więcej ćwiczycie, tym lepiej przygotowani będziecie.
