Dzisiaj porozmawiamy o sprawdzianie z części zdania w klasie 6. To ważny temat w nauce o języku polskim. Zrozumienie części zdania pomoże Ci budować poprawne i ciekawe zdania. Zacznijmy!
Co to jest zdanie?
Zdanie to grupa słów, która wyraża kompletną myśl. Musi zawierać orzeczenie, czyli czasownik w formie osobowej. Na przykład: "Ala czyta książkę." Zdanie to podstawowa jednostka komunikacji.
Zdanie może być proste lub złożone. Zdanie proste zawiera jedno orzeczenie. Zdanie złożone zawiera dwa lub więcej orzeczeń. Przykład zdania złożonego: "Pójdę do kina, jeśli skończę odrabiać lekcje."
Podmiot i orzeczenie
Podmiot to część zdania, która odpowiada na pytania: kto? co? Wskazuje wykonawcę czynności lub stan, o którym mowa w zdaniu. Na przykład: "Mama gotuje obiad." Podmiotem jest tutaj "Mama".
Orzeczenie to część zdania, która informuje, co robi podmiot lub w jakim jest stanie. Odpowiada na pytania: co robi? co się z nim dzieje? czym jest? Na przykład: "Mama gotuje obiad." Orzeczeniem jest tutaj "gotuje". Orzeczenie jest zawsze czasownikiem w formie osobowej.
Przykłady:
* Kot (podmiot) śpi (orzeczenie). * Dzieci (podmiot) bawią się (orzeczenie) w parku. * Słońce (podmiot) świeci (orzeczenie).
Dopełnienie
Dopełnienie to część zdania, która określa orzeczenie. Odpowiada na różne pytania przypadków (kogo? czego? komu? czemu? kogo? co? kim? czym? o kim? o czym?). Dopełnienie uzupełnia znaczenie czasownika. Dopełnienie najczęściej jest rzeczownikiem lub zaimkiem rzeczownym.
Na przykład: "Ala czyta książkę." Dopełnieniem jest tutaj "książkę" (co czyta?). Inny przykład: "Dam koledze prezent." Dopełnieniem jest tutaj "prezent" (co dam?).
Rodzaje dopełnień:
Dopełnienia dzielimy na bliższe i dalsze. Dopełnienie bliższe to takie, które w zdaniu z czasownikiem w stronie czynnej można zamienić na podmiot w stronie biernej. Dopełnienie dalsze to takie, którego nie da się zamienić na formę bierną. Na przykład: "Adam kupił jabłko." - "Jabłko zostało kupione przez Adama" (dopełnienie bliższe). "Dałem mamie kwiaty." - Nie da się powiedzieć, że "Mama została dana kwiatami." (dopełnienie dalsze).
Przydawka
Przydawka to część zdania, która określa rzeczownik. Odpowiada na pytania: jaki? która? czyj? ile? czego? z czego?. Przydawka dodaje informacji o rzeczowniku, opisuje go lub wskazuje na jego cechy.
Na przykład: "Czerwony samochód stoi na parkingu." Przydawką jest tutaj "czerwony" (jaki samochód?). Inny przykład: "Mój pies biega po ogrodzie." Przydawką jest tutaj "mój" (czyj pies?).
Rodzaje przydawek:
* Przydawka przymiotna (wyrażona przymiotnikiem): np. wysoki mężczyzna. * Przydawka rzeczowna (wyrażona rzeczownikiem): np. książka kolegi. * Przydawka dopełniaczowa (wyrażona rzeczownikiem w dopełniaczu): np. kolor włosów. * Przydawka przysłówkowa (wyrażona przysłówkiem): np. kawa po turecku. * Przydawka wyrażona liczebnikiem: np. trzy koty.
Okolicznik
Okolicznik to część zdania, która określa czasownik (orzeczenie). Wskazuje na różne okoliczności wykonywania czynności. Odpowiada na pytania: jak? gdzie? kiedy? dlaczego? po co? mimo co? pod jakim warunkiem?
Na przykład: "Biegam codziennie." Okolicznikiem jest tutaj "codziennie" (kiedy biegam?). Inny przykład: "Uczę się w szkole." Okolicznikiem jest tutaj "w szkole" (gdzie się uczę?).
Rodzaje okoliczników:
* Okolicznik czasu (kiedy? jak długo?): np. "Pójdę tam jutro." * Okolicznik miejsca (gdzie? dokąd? skąd?): np. "Mieszkam w Warszawie." * Okolicznik sposobu (jak? w jaki sposób?): np. "Ona śpiewa pięknie." * Okolicznik przyczyny (dlaczego? z jakiego powodu?): np. "Płaczę ze smutku." * Okolicznik celu (po co? w jakim celu?): np. "Uczę się żeby zdać egzamin." * Okolicznik warunku (pod jakim warunkiem?): np. "Pójdę na spacer, jeśli przestanie padać." * Okolicznik przyzwolenia (mimo co? wbrew czemu?): np. "Poszedłem na spacer, mimo deszczu."
Pamiętaj!
Analizując zdanie, zacznij od znalezienia orzeczenia i podmiotu. Następnie poszukaj pozostałych części zdania, zadając odpowiednie pytania. Ćwicz regularnie, a rozpoznawanie części zdania stanie się dla Ciebie łatwe!
Powodzenia na sprawdzianie! Pamiętaj o dokładnym czytaniu poleceń i skupieniu się na analizie każdego zdania. Zastosuj zdobytą wiedzę i pokaż, że potrafisz rozpoznawać części zdania!
