Hej! Gotowi na sprawdzian z chemii? Damy radę! Skupimy się na alkanach, alkenach i alkinach.
Alkany – Węglowodory Nasycone
Alkany to podstawa. Pamiętaj, że są to węglowodory nasycone. Oznacza to, że między atomami węgla występują tylko wiązania pojedyncze.
Wzór ogólny alkanów
Wzór ogólny alkanów to CnH2n+2. Gdzie 'n' to liczba atomów węgla.
Np. dla metanu (CH4) n=1. Dla etanu (C2H6) n=2. Proste, prawda?
Nazewnictwo alkanów
Musisz znać nazwy kilku pierwszych alkanów! Metan, etan, propan, butan, pentan, heksan, heptan, oktan, nonan, dekan. Wypisz je sobie kilka razy!
Pamiętaj o przedrostkach: met-, et-, prop-, but-, pent-, heks-, hept-, okt-, non-, dek-.
Właściwości fizyczne alkanów
Alkany o krótkich łańcuchach (C1-C4) są gazami. Te z dłużymi łańcuchami (C5-C17) są cieczami. Jeszcze dłuższe są ciałami stałymi.
Temperatura wrzenia i topnienia alkanów rośnie wraz ze wzrostem liczby atomów węgla. To logiczne, prawda? Większa masa, więcej energii potrzeba.
Alkany są nierozpuszczalne w wodzie. Są za to dobrze rozpuszczalne w rozpuszczalnikach organicznych. "Podobne rozpuszcza podobne".
Właściwości chemiczne alkanów
Alkany są stosunkowo mało reaktywne. Najważniejsze reakcje to spalanie i substytucja.
Spalanie może być całkowite (produktem jest CO2 i H2O), niecałkowite (produktem jest CO i H2O) lub zupełne (produktem jest C i H2O).
Substytucja (reakcja podstawiania) to wymiana atomu wodoru na inny atom, np. chlor. Potrzebne jest światło (hv) do zainicjowania reakcji.
Alkeny – Węglowodory Nienasycone
Alkeny to węglowodory nienasycone. Zawierają jedno wiązanie podwójne między atomami węgla.
Wzór ogólny alkenów
Wzór ogólny alkenów to CnH2n. Zauważ, że mają mniej atomów wodoru niż alkany.
Np. eten (C2H4), propen (C3H6).
Nazewnictwo alkenów
Nazwy alkenów tworzymy od nazw alkanów, zmieniając końcówkę -an na -en. Np. etan -> eten.
Ważne jest, aby wskazać położenie wiązania podwójnego. Np. but-1-en, but-2-en.
Właściwości fizyczne alkenów
Podobnie jak alkany, alkeny o krótkich łańcuchach są gazami, dłuższe cieczami, a jeszcze dłuższe ciałami stałymi.
Temperatura wrzenia i topnienia alkenów rośnie wraz ze wzrostem liczby atomów węgla. Podobne zależności jak dla alkanów.
Alkeny są nierozpuszczalne w wodzie, rozpuszczalne w rozpuszczalnikach organicznych.
Właściwości chemiczne alkenów
Alkeny są bardziej reaktywne niż alkany. Zawierają wiązanie podwójne, które łatwo ulega rozerwaniu.
Reakcje addycji (przyłączania) to charakterystyczne reakcje alkenów. Możemy przyłączyć wodór (uwodornienie), chlor (chlorowanie), brom (bromowanie), wodę (hydratacja).
Reakcja polimeryzacji to łączenie się wielu małych cząsteczek (monomerów) w dużą cząsteczkę (polimer). Np. eten polimeryzuje do polietylenu.
Alkiny – Węglowodory Nienasycone
Alkiny to węglowodory nienasycone. Zawierają jedno wiązanie potrójne między atomami węgla.
Wzór ogólny alkinów
Wzór ogólny alkinów to CnH2n-2. Mają jeszcze mniej atomów wodoru niż alkeny.
Np. etyn (C2H2), propyn (C3H4).
Nazewnictwo alkinów
Nazwy alkinów tworzymy od nazw alkanów, zmieniając końcówkę -an na -in. Np. etan -> etyn.
Podobnie jak w alkenach, ważne jest wskazanie położenia wiązania potrójnego. Np. but-1-yn, but-2-yn.
Właściwości fizyczne alkinów
Podobnie jak alkany i alkeny, alkiny o krótkich łańcuchach są gazami, dłuższe cieczami, a jeszcze dłuższe ciałami stałymi.
Temperatura wrzenia i topnienia alkinów rośnie wraz ze wzrostem liczby atomów węgla.
Alkiny są nierozpuszczalne w wodzie, rozpuszczalne w rozpuszczalnikach organicznych.
Właściwości chemiczne alkinów
Alkiny są bardzo reaktywne. Zawierają wiązanie potrójne, które bardzo łatwo ulega rozerwaniu.
Reakcje addycji są typowe dla alkinów. Można przyłączyć wodór, chlor, brom, wodę. Przyłączenie zachodzi w dwóch etapach ze względu na obecność wiązania potrójnego.
Etyn (acetylen) spala się bardzo jasnym płomieniem. Używany w palnikach acetylenowo-tlenowych.
Podsumowanie
Pamiętaj:
- Alkany: nasycone, wiązania pojedyncze, mało reaktywne. Wzór: CnH2n+2.
- Alkeny: nienasycone, wiązanie podwójne, reakcje addycji, polimeryzacja. Wzór: CnH2n.
- Alkiny: nienasycone, wiązanie potrójne, bardzo reaktywne, reakcje addycji. Wzór: CnH2n-2.
Powodzenia na sprawdzianie! Wierzę w Ciebie!
