Biologia jest fascynującą dziedziną, która pozwala nam zrozumieć życie na Ziemi. Jednym z kluczowych tematów jest różnorodność bezkręgowców. Są to zwierzęta, które nie posiadają szkieletu wewnętrznego opartego na kręgosłupie.
Co to są bezkręgowce?
Bezkręgowce stanowią ogromną większość (około 97%) wszystkich gatunków zwierząt na Ziemi. Obejmują bardzo szeroką gamę organizmów. Ich rozmiary wahają się od mikroskopijnych stworzeń po olbrzymie kałamarnice.
Brak szkieletu wewnętrznego to ich cecha charakterystyczna. Zamiast tego, wiele z nich posiada inne struktury wspierające. Mogą to być chitynowe pancerze, muszle, lub płyn w jamie ciała, który działa jak szkielet hydrauliczny. Przyjrzymy się bliżej kilku grupom bezkręgowców.
Gąbki (Porifera)
Gąbki to jedne z najprostszych wielokomórkowych zwierząt. Żyją w środowisku wodnym, głównie morskim. Są osiadłe, co oznacza, że przytwierdzają się do podłoża i nie przemieszczają się.
Ciało gąbki ma porowatą strukturę, przez którą przepływa woda. Woda ta dostarcza pokarm (drobne cząstki organiczne i plankton). Gąbki filtrują wodę, oczyszczając ją. Komórki kołnierzykowe (choanocyty) wyłapują pokarm z przepływającej wody.
Rozmnażają się zarówno płciowo, jak i bezpłciowo. Regeneracja jest u nich bardzo rozwinięta. Z fragmentu gąbki może odrosnąć cały organizm.
Parzydełkowce (Cnidaria)
Do parzydełkowców zaliczamy m.in. meduzy, koralowce i ukwiały. Są to zwierzęta wodne, głównie morskie. Charakteryzują się obecnością komórek parzydełkowych (knidocytów).
Komórki parzydełkowe służą do polowania i obrony. Zawierają one substancje paraliżujące lub drażniące. Parzydełkowce mają promienistą symetrię ciała. Występują w dwóch formach: polipa (osiadły) i meduzy (pływająca).
Meduzy poruszają się poprzez skurcze ciała. Żywią się drobnymi zwierzętami, które chwytają za pomocą ramion. Koralowce budują rafy koralowe, które są jednymi z najbardziej różnorodnych ekosystemów na Ziemi.
Płazińce (Platyhelminthes)
Płazińce to zwierzęta o spłaszczonym grzbietobrzusznie ciele. Należą do nich m.in. wirki, przywry i tasiemce. Wiele płazińców to pasożyty.
Układ pokarmowy płazińców jest prosty. Albo w ogóle nie występuje (jak u tasiemców). Tasiemce wchłaniają substancje odżywcze całą powierzchnią ciała. Przywry i tasiemce to pasożyty wewnętrzne kręgowców. Powodują poważne choroby.
Regeneracja jest u wirków bardzo rozwinięta. Można je pociąć na wiele kawałków, a z każdego odrośnie nowy osobnik.
Nicienie (Nematoda)
Nicienie to robaki obłe o nitkowatym kształcie ciała. Żyją w różnych środowiskach: glebie, wodzie, organizmach roślin i zwierząt. Wiele nicieni to pasożyty.
Mają wydłużone, cylindryczne ciało, pokryte oskórkiem. Układ pokarmowy nicieni jest drożny. Mają otwór gębowy i odbytowy. Wiele nicieni jest szkodnikami roślin uprawnych.
Glista ludzka to pasożytniczy nicień człowieka. Powoduje chorobę zwaną glistnicą. Owski to kolejny przykład pasożytniczego nicienia. Często występuje u dzieci.
Pierścienice (Annelida)
Pierścienice to robaki o segmentowanej budowie ciała. Należą do nich m.in. dżdżownice, pijawki i nereidy. Segmentacja ciała pozwala na bardziej efektywny ruch.
Dżdżownice żyją w glebie i odżywiają się martwą materią organiczną. Przez drążenie korytarzy spulchniają glebę. Przyczyniają się do poprawy jej struktury i żyzności. Pijawki to w większości pasożyty krwi.
W przeszłości pijawki były stosowane w medycynie. Uważano, że upuszczanie krwi pomaga w leczeniu różnych chorób. Nereidy to pierścienice morskie. Mają dobrze rozwinięte parapodia (przysadki boczne) służące do poruszania się.
Stawonogi (Arthropoda)
Stawonogi to najliczniejsza grupa zwierząt na Ziemi. Należą do nich m.in. owady, pajęczaki, skorupiaki i wije. Charakteryzują się obecnością szkieletu zewnętrznego (chitynowego pancerza) i odnóży połączonych stawami.
Szkielet zewnętrzny chroni ciało stawonogów. Uniemożliwia ciągły wzrost. Dlatego stawonogi przechodzą linienie. Zrzucają stary pancerz i wytwarzają nowy, większy.
Owady to najbardziej różnorodna grupa stawonogów. Mają trzy pary odnóży i zazwyczaj dwie pary skrzydeł. Pajęczaki mają cztery pary odnóży. Skorupiaki żyją w wodzie. Wiele z nich ma pancerz zbudowany z węglanu wapnia. Wije mają bardzo dużo odnóży.
Mięczaki (Mollusca)
Mięczaki to zwierzęta o miękkim ciele. Wiele z nich posiada muszlę. Należą do nich m.in. ślimaki, małże i głowonogi. Mięczaki żyją w różnych środowiskach: w wodzie i na lądzie.
Ślimaki poruszają się za pomocą umięśnionej nogi. Małże filtrują wodę i odżywiają się planktonem. Głowonogi (np. kałamarnice i ośmiornice) to najbardziej inteligentne bezkręgowce. Potrafią rozwiązywać problemy i uczyć się.
Muszle mięczaków są wykorzystywane do wyrobu ozdób. Niektóre mięczaki są jadalne (np. ostrygi i małże). Perły powstają wewnątrz muszli małży perłopławnych.
Zrozumienie różnorodności bezkręgowców jest kluczowe dla zrozumienia funkcjonowania ekosystemów. Bezkręgowce odgrywają ważną rolę w zapylaniu roślin, rozkładzie materii organicznej i stanowią pokarm dla innych zwierząt. Ochrona różnorodności bezkręgowców jest niezbędna dla zachowania zdrowia naszej planety.
