Sprawdzian Z Biologii Klasa 2 Liceum Chemiczne Podstawy życia

Chemia w biologii? To brzmi jak połączenie dwóch światów. Ale uwierzcie, to fundament życia. Klasa 2 liceum chemicznego często zgłębia te podstawy.

Pierwiastki Biogenne – Budulce Życia

Pierwiastki biogenne to podstawa. To pierwiastki, które budują związki organiczne. Są absolutnie niezbędne do życia.

Mamy ich sześć głównych: węgiel (C), wodór (H), tlen (O), azot (N), fosfor (P) i siarka (S). Pamiętajcie akronim CHNOPS.

Węgiel tworzy szkielet cząsteczek organicznych. Ma zdolność łączenia się z wieloma innymi atomami.

Wodór i tlen wchodzą w skład wody, niezbędnej do wszystkich procesów życiowych. Tworzą też wiele innych związków.

Azot buduje aminokwasy, czyli elementy białek oraz kwasy nukleinowe (DNA i RNA).

Fosfor znajdziemy w kwasach nukleinowych i ATP (nośniku energii komórkowej).

Siarka jest składnikiem niektórych aminokwasów i białek.

Oprócz tych głównych, są też makroelementy i mikroelementy. Makroelementy potrzebne są w dużych ilościach (np. wapń, potas, magnez). Mikroelementy wystarczą w śladowych ilościach (np. żelazo, miedź, cynk).

Woda – Rozpuszczalnik Życia

Woda to podstawa. Stanowi około 70% masy naszego ciała. Jest świetnym rozpuszczalnikiem.

Dzięki polarności, woda rozpuszcza substancje polarne (np. sole, cukry). Substancje niepolarne (np. tłuszcze) słabo rozpuszczają się w wodzie.

Woda ma wysokie ciepło właściwe. Dzięki temu chroni organizmy przed nagłymi zmianami temperatury. Dużo energii trzeba dostarczyć, żeby ją ogrzać.

Posiada też wysokie ciepło parowania. Parowanie wody chłodzi organizm (np. pocenie się).

Woda uczestniczy w wielu reakcjach chemicznych, np. w hydrolizie (rozpad związków pod wpływem wody).

Związki Organiczne – Esencja Życia

Związki organiczne to te, które zawierają węgiel. Wyjątkiem są np. tlenki węgla (CO, CO2) i węglany.

Mamy cztery główne grupy związków organicznych: węglowodany, lipidy, białka i kwasy nukleinowe.

Węglowodany (Cukry)

Węglowodany to źródło energii. Dzielimy je na monosacharydy (cukry proste, np. glukoza, fruktoza), disacharydy (dwucukry, np. sacharoza, laktoza) i polisacharydy (cukry złożone, np. skrobia, celuloza).

Glukoza to główny cukier energetyczny. Skrobia to materiał zapasowy roślin. Celuloza buduje ściany komórkowe roślin.

Lipidy (Tłuszcze)

Lipidy to magazyn energii. Są też ważne dla budowy błon komórkowych i syntezy hormonów.

Dzielimy je na tłuszcze właściwe (triglicerydy), fosfolipidy, steroidy i woski.

Tłuszcze właściwe składają się z glicerolu i trzech kwasów tłuszczowych. Fosfolipidy budują błony komórkowe. Cholesterol jest przykładem steroidu.

Białka

Białka pełnią wiele funkcji. Są budulcem, enzymami, hormonami, przeciwciałami.

Zbudowane są z aminokwasów. Aminokwasy łączą się wiązaniami peptydowymi, tworząc polipeptydy, a te z kolei tworzą białka.

Struktura białka jest bardzo ważna. Mamy strukturę pierwszorzędową (sekwencja aminokwasów), drugorzędową (α-helisa, β-kartka), trzeciorzędową (przestrzenne ułożenie) i czwartorzędową (połączenie kilku podjednostek).

Enzymy to białka, które katalizują reakcje chemiczne w organizmach. Są bardzo specyficzne – dany enzym katalizuje zwykle tylko jedną reakcję.

Kwasy Nukleinowe (DNA i RNA)

Kwasy nukleinowe przechowują i przekazują informację genetyczną. Mamy DNA (kwas deoksyrybonukleinowy) i RNA (kwas rybonukleinowy).

DNA zawiera geny. RNA uczestniczy w syntezie białek.

Zbudowane są z nukleotydów. Nukleotyd składa się z zasady azotowej (adenina, guanina, cytozyna, tymina w DNA, uracyl w RNA), cukru (deoksyryboza w DNA, ryboza w RNA) i reszty fosforanowej.

DNA ma strukturę podwójnej helisy. Dwie nici DNA są komplementarne (A łączy się z T, G łączy się z C).

Energia w Komórce – ATP

ATP (adenozynotrifosforan) to nośnik energii komórkowej. Gromadzi i uwalnia energię potrzebną do przebiegu procesów życiowych.

ATP powstaje w procesach oddychania komórkowego i fotosyntezy.

Rozkład ATP (hydroliza) uwalnia energię, która jest wykorzystywana do różnych celów (np. skurcz mięśni, transport substancji, synteza związków).

Sprawdzian – Przygotowanie

Do sprawdzianu z biologii o podstawach życia przygotuj się solidnie. Przeczytaj notatki, podręcznik. Rozwiąż zadania. Zrozum, a nie tylko zapamiętuj.

Pamiętaj o pierwiastkach biogennych, wodzie, węglowodanach, lipidach, białkach, kwasach nukleinowych i ATP. Powodzenia!