Hej siódmoklasiści! Przygotujmy się razem do sprawdzianu z biologii, dział 1. Nie martwcie się, to nic trudnego! Skupimy się na najważniejszych zagadnieniach.
Komórka – podstawowa jednostka życia
Pamiętajcie, że komórka to najmniejsza jednostka zdolna do wykonywania funkcji życiowych.
Budowa komórki
Każda komórka ma kilka podstawowych elementów.
Błona komórkowa – otacza komórkę i oddziela ją od otoczenia. Kontroluje, co wchodzi i wychodzi z komórki.
Cytoplazma – galaretowata substancja wypełniająca komórkę. Znajdują się w niej organelle komórkowe.
Jądro komórkowe – centrum dowodzenia komórki. Zawiera DNA (kwas deoksyrybonukleinowy) – materiał genetyczny.
Organelle komórkowe
To maleńkie "organy" wewnątrz komórki, które pełnią różne funkcje.
Mitochondria – "elektrownie" komórki. Odpowiadają za produkcję energii w procesie oddychania komórkowego.
Rybosomy – miejsce syntezy białek. Białka są niezbędne do budowy i funkcjonowania komórki.
Siateczka śródplazmatyczna – system kanałów i pęcherzyków. Transportuje substancje w komórce i uczestniczy w syntezie lipidów i białek.
Aparat Golgiego – modyfikuje, sortuje i pakuje białka oraz lipidy.
Komórki roślinne mają dodatkowo:
Chloroplasty – zachodzi w nich fotosynteza. Zawierają chlorofil (barwnik zielony).
Ściana komórkowa – otacza błonę komórkową. Zapewnia komórce kształt i ochronę. Zbudowana z celulozy.
Wakuole – magazynują wodę i substancje odżywcze. Utrzymują odpowiednie ciśnienie w komórce.
Rodzaje komórek
Wyróżniamy dwa główne rodzaje komórek.
Komórki prokariotyczne – proste komórki bez jądra komórkowego. Bakterie są organizmami zbudowanymi z komórek prokariotycznych.
Komórki eukariotyczne – bardziej złożone komórki z jądrem komórkowym. Komórki roślin, zwierząt i grzybów są eukariotyczne.
Tkanki
Tkanka to zespół komórek o podobnej budowie i funkcji.
Tkanki roślinne
Tkanka okrywająca (np. skórka) – chroni roślinę przed uszkodzeniami i utratą wody.
Tkanka miękiszowa – wypełnia przestrzenie między innymi tkankami. Magazynuje substancje odżywcze i wodę. Zachodzi w niej fotosynteza.
Tkanka przewodząca (np. drewno i łyko) – transportuje wodę i substancje odżywcze.
Tkanka wzmacniająca – nadaje roślinie sztywność i wytrzymałość.
Tkanki zwierzęce
Tkanka nabłonkowa – pokrywa powierzchnię ciała i narządy wewnętrzne. Chroni i wydziela różne substancje.
Tkanka łączna (np. krew, kość, chrząstka) – łączy i wspiera inne tkanki. Transportuje substancje.
Tkanka mięśniowa – umożliwia ruch. Wyróżniamy tkankę mięśniową szkieletową, gładką i sercową.
Tkanka nerwowa – przewodzi impulsy nerwowe. Umożliwia odbieranie bodźców i reagowanie na nie.
Organizmy jedno- i wielokomórkowe
Organizmy jednokomórkowe – zbudowane z jednej komórki. Bakterie i niektóre protisty należą do tej grupy.
Organizmy wielokomórkowe – zbudowane z wielu komórek, które są zorganizowane w tkanki, narządy i układy narządów. Rośliny, zwierzęta i grzyby są wielokomórkowe.
Poziomy organizacji życia
Życie jest zorganizowane na różnych poziomach.
Komórka → Tkanka → Narząd → Układ narządów → Organizm
Fotosynteza i oddychanie komórkowe
Fotosynteza – proces, w którym rośliny, algi i niektóre bakterie wytwarzają pokarm (glukozę) z wody, dwutlenku węgla i energii słonecznej. Produktem ubocznym jest tlen.
Oddychanie komórkowe – proces, w którym komórki rozkładają glukozę, aby uzyskać energię. Zużywany jest tlen, a produktami ubocznymi są dwutlenek węgla i woda. Zachodzi w mitochondriach.
Podsumowanie
Gratulacje! Przeszliśmy przez najważniejsze zagadnienia z działu 1.
Kluczowe pojęcia to:
- Budowa komórki (błona komórkowa, cytoplazma, jądro komórkowe, organelle)
- Rodzaje komórek (prokariotyczne i eukariotyczne)
- Tkanki roślinne i zwierzęce
- Organizmy jedno- i wielokomórkowe
- Poziomy organizacji życia
- Fotosynteza i oddychanie komórkowe
Pamiętajcie, żeby powtórzyć materiał w podręczniku i zrobić zadania. Powodzenia na sprawdzianie!
Jesteście świetni! Trzymam kciuki!
