Hej! Gotowi na sprawdzian z geografii o atmosferze? Nie martwcie si臋, razem damy rad臋! Ten przewodnik pomo偶e Wam uporz膮dkowa膰 wiedz臋.
Sk艂ad i budowa atmosfery
Atmosfera to pow艂oka gazowa otaczaj膮ca Ziemi臋. Sk艂ada si臋 z r贸偶nych gaz贸w.
G艂贸wne sk艂adniki
Azot (N2) stanowi oko艂o 78% atmosfery. Jest niezb臋dny dla 偶ycia, ale nie w bezpo艣redni spos贸b, jak tlen.
Tlen (O2) to oko艂o 21% atmosfery. Jest kluczowy dla oddychania.
Argon (Ar) to oko艂o 0,93% atmosfery. Jest gazem szlachetnym.
艢ladowe ilo艣ci innych gaz贸w, takich jak dwutlenek w臋gla (CO2), neon (Ne), hel (He), metan (CH4), krypton (Kr) i wod贸r (H2) r贸wnie偶 s膮 obecne.
Para wodna (H2O) r贸wnie偶 jest obecna w atmosferze, ale jej ilo艣膰 jest zmienna.
Warstwy atmosfery
Atmosfera podzielona jest na warstwy. Ka偶da warstwa ma inne w艂a艣ciwo艣ci.
Troposfera: To najni偶sza warstwa. Tu zachodz膮 zjawiska pogodowe. Temperatura spada wraz z wysoko艣ci膮.
Stratosfera: Zawiera warstw臋 ozonow膮. Ozon poch艂ania promieniowanie UV. Temperatura ro艣nie wraz z wysoko艣ci膮.
Mezosfera: Temperatura spada wraz z wysoko艣ci膮. Tutaj spalaj膮 si臋 meteory.
Termosfera: Temperatura ro艣nie wraz z wysoko艣ci膮. Zachodz膮 tu zorze polarne. Znajduje si臋 tu r贸wnie偶 jonosfera, kt贸ra odbija fale radiowe.
Egzosfera: To zewn臋trzna warstwa atmosfery. Przechodzi w przestrze艅 kosmiczn膮.
Czynniki klimatotw贸rcze
Klimat zale偶y od wielu czynnik贸w.
Szeroko艣膰 geograficzna
Okre艣la k膮t padania promieni s艂onecznych. Im bli偶ej r贸wnika, tym cieplej.
Wysoko艣膰 nad poziomem morza
Temperatura spada wraz z wysoko艣ci膮. Co 100 metr贸w temperatura spada 艣rednio o 0,6掳C.
Odleg艂o艣膰 od m贸rz i ocean贸w
Moria i oceany 艂agodz膮 klimat. Latem jest ch艂odniej, a zim膮 cieplej.
Pr膮dy morskie
Ciep艂e pr膮dy morskie podnosz膮 temperatur臋. Zimne pr膮dy morskie obni偶aj膮 temperatur臋.
Ukszta艂towanie terenu
G贸ry stanowi膮 barier臋 dla wiatr贸w. Powoduj膮 powstawanie opad贸w orograficznych.
Rodzaj pod艂o偶a
Ciemne pod艂o偶e nagrzewa si臋 szybciej. Jasne pod艂o偶e odbija promieniowanie s艂oneczne.
Dzia艂alno艣膰 cz艂owieka
Emisja gaz贸w cieplarnianych powoduje zmiany klimatyczne.
Elementy klimatu
Klimat charakteryzuje si臋 r贸偶nymi elementami.
Temperatura powietrza
Mierzy si臋 j膮 w stopniach Celsjusza (掳C) lub Fahrenheita (掳F). Zale偶y od pory roku i szeroko艣ci geograficznej.
Opady atmosferyczne
Mierzy si臋 je w milimetrach (mm). Mog膮 wyst臋powa膰 w postaci deszczu, 艣niegu, gradu lub m偶awki.
Ci艣nienie atmosferyczne
Mierzy si臋 je w hektopaskalach (hPa). Zale偶y od temperatury i wysoko艣ci nad poziomem morza.
Wiatr
To ruch powietrza. Charakteryzuje si臋 kierunkiem i pr臋dko艣ci膮.
Wilgotno艣膰 powietrza
Okre艣la zawarto艣膰 pary wodnej w powietrzu. Mo偶e by膰 wyra偶ana jako wilgotno艣膰 wzgl臋dna lub bezwzgl臋dna.
Us艂onecznienie
Okre艣la czas, przez jaki S艂o艅ce 艣wieci w danym miejscu.
Masy powietrza i fronty atmosferyczne
Masy powietrza to du偶e obszary powietrza o podobnych w艂a艣ciwo艣ciach.
Rodzaje mas powietrza
Powietrze arktyczne (PA): Ch艂odne i suche. Pochodzi z obszar贸w polarnych.
Powietrze polarne morskie (PPm): Ch艂odne i wilgotne. Pochodzi znad ocean贸w.
Powietrze polarne kontynentalne (PPk): Ch艂odne i suche. Pochodzi znad l膮d贸w.
Powietrze zwrotnikowe morskie (PZm): Ciep艂e i wilgotne. Pochodzi znad ocean贸w.
Powietrze zwrotnikowe kontynentalne (PZk): Ciep艂e i suche. Pochodzi znad l膮d贸w.
Fronty atmosferyczne
To strefy graniczne mi臋dzy masami powietrza.
Front ch艂odny: Ch艂odne powietrze wypiera ciep艂e powietrze. Powoduje gwa艂towne opady i burze.
Front ciep艂y: Ciep艂e powietrze nasuwa si臋 na ch艂odne powietrze. Powoduje d艂ugotrwa艂e opady.
Front okluzji: Powstaje, gdy front ch艂odny dogoni front ciep艂y. Powoduje zmienne warunki pogodowe.
Zjawiska pogodowe
Warto zna膰 podstawowe zjawiska pogodowe.
Burza: Towarzyszy jej silny wiatr, opady deszczu i wy艂adowania atmosferyczne.
Tornado: Wir powietrza o du偶ej sile. Powstaje w chmurach burzowych.
Huragan: Silny cyklon tropikalny. Powoduje ogromne zniszczenia.
Mg艂a: Zawiesina kropelek wody w powietrzu przy powierzchni Ziemi.
Rosa: Osad kropelek wody na powierzchniach. Powstaje w wyniku skraplania pary wodnej.
Zmiany klimatyczne
To bardzo wa偶ny temat.
Efekt cieplarniany: Zatrzymywanie ciep艂a w atmosferze przez gazy cieplarniane.
Globalne ocieplenie: Wzrost 艣redniej temperatury Ziemi.
Przyczyny zmian klimatycznych: Spalanie paliw kopalnych, wycinka las贸w, dzia艂alno艣膰 przemys艂owa.
Skutki zmian klimatycznych: Topnienie lodowc贸w, wzrost poziomu m贸rz, ekstremalne zjawiska pogodowe, zmiany w ekosystemach.
Podsumowanie
Pami臋tajcie o g艂贸wnych sk艂adnikach atmosfery. Zwr贸膰cie uwag臋 na warstwy atmosfery i ich charakterystyczne cechy. Przypomnijcie sobie czynniki klimatotw贸rcze i elementy klimatu. Zrozumcie r贸偶nice mi臋dzy masami powietrza i frontami atmosferycznymi. Nie zapomnijcie o zjawiskach pogodowych i zmianach klimatycznych. Powodzenia na sprawdzianie!
