Hej! Gotowi na sprawdzian z biologii? Super! Przejdziemy razem przez najważniejsze zagadnienia z działu 5. Dasz radę!
Oddychanie i wymiana gazowa
Oddychanie jest bardzo ważne. To proces, w którym organizmy pobierają tlen i wydalają dwutlenek węgla.
Oddychanie u roślin
Rośliny oddychają przez aparaty szparkowe, które znajdują się głównie na liściach.
Pamiętaj, że rośliny oddychają cały czas!
W dzień, oprócz oddychania, przeprowadzają też fotosyntezę.
Oddychanie u zwierząt
Zwierzęta mają różne sposoby na oddychanie.
Ryby oddychają skrzelami.
Płazy mogą oddychać skórą oraz płucami.
Ptaki mają bardzo wydajny układ oddechowy z workami powietrznymi.
Ssaki oddychają płucami.
Krew i układ krwionośny
Krew to bardzo ważna ciecz w naszym ciele.
Transportuje tlen, substancje odżywcze i hormony.
Skład krwi
Krew składa się z kilku elementów:
- Erytrocyty (czerwone krwinki) - transportują tlen.
- Leukocyty (białe krwinki) - bronią organizm przed chorobami.
- Trombocyty (płytki krwi) - biorą udział w krzepnięciu krwi.
- Osocze - płynna część krwi, w której zawieszone są komórki krwi.
Układ krwionośny
Układ krwionośny to sieć naczyń krwionośnych i serca.
Serce jest pompą, która wprawia krew w ruch.
Naczynia krwionośne dzielimy na:
- Tętnice - odprowadzają krew z serca.
- Żyły - doprowadzają krew do serca.
- Włośniczki - bardzo cienkie naczynia, w których zachodzi wymiana substancji między krwią a tkankami.
Odżywianie się
Odżywianie się to pobieranie pokarmu i wykorzystywanie go przez organizm.
Autotrofy i heterotrofy
Dzielimy organizmy na:
- Autotrofy - same wytwarzają pokarm (np. rośliny).
- Heterotrofy - pobierają gotowy pokarm (np. zwierzęta).
Sposoby odżywiania się zwierząt
Zwierzęta odżywiają się na różne sposoby:
- Roślinożercy - jedzą rośliny.
- Mięsożercy - jedzą mięso.
- Wszystkożercy - jedzą zarówno rośliny, jak i mięso.
- Drapieżniki - polują na inne zwierzęta.
- Padlinożercy - żywią się martwymi zwierzętami.
Trawienie
Trawienie to rozkład pokarmu na mniejsze cząsteczki, które mogą być wchłonięte przez organizm.
Układ pokarmowy człowieka
Składa się z:
- Jamy ustnej - gdzie pokarm jest rozdrabniany i mieszany ze śliną.
- Przełyku - który transportuje pokarm do żołądka.
- Żołądka - gdzie pokarm jest mieszany z kwasem żołądkowym i trawiony.
- Jelita cienkiego - gdzie zachodzi główne trawienie i wchłanianie substancji odżywczych.
- Jelita grubego - gdzie wchłaniana jest woda i formowane są kał.
- Odwiertnicy - gdzie kał jest gromadzony przed wydaleniem.
- Anusu - przez który kał jest wydalany.
Znaczenie enzymów
Enzymy to substancje, które przyspieszają reakcje chemiczne w organizmie, w tym trawienie.
Na przykład, amylaza trawi skrobię w jamie ustnej.
Wydalanie
Wydalanie to usuwanie z organizmu zbędnych i szkodliwych produktów przemiany materii.
Układ wydalniczy człowieka
Głównym narządem układu wydalniczego są nerki.
Nerki filtrują krew i produkują mocz.
Mocz jest następnie transportowany przez moczowody do pęcherza moczowego, gdzie jest magazynowany.
Mocz jest wydalany przez cewkę moczową.
Inne sposoby wydalania
Oprócz układu wydalniczego, w wydalaniu biorą udział również:
- Płuca - wydalają dwutlenek węgla i parę wodną.
- Skóra - wydala pot, który zawiera wodę, sole mineralne i mocznik.
Podsumowanie
Pamiętaj o najważniejszych pojęciach:
- Oddychanie i wymiana gazowa (aparaty szparkowe, skrzela, płuca)
- Krew (erytrocyty, leukocyty, trombocyty, osocze) i układ krwionośny (serce, tętnice, żyły, włośniczki)
- Odżywianie się (autotrofy, heterotrofy, roślinożercy, mięsożercy, wszystkożercy)
- Trawienie (układ pokarmowy, enzymy)
- Wydalanie (nerki, moczowody, pęcherz moczowy, cewka moczowa)
Powodzenia na sprawdzianie! Wierzę w Ciebie!
