Witajcie! Przygotujmy się razem do sprawdzianu z biologii, a konkretnie z chemicznych podstaw życia. To bardzo ważny temat, ale damy radę go opanować!
Woda – Eliksir Życia
Woda to podstawa. Pamiętajmy o jej wyjątkowych właściwościach.
Struktura i właściwości
Cząsteczka wody (H2O) jest polarna. To znaczy, że ma ładunek dodatni i ujemny.
Dzięki temu tworzą się wiązania wodorowe między cząsteczkami wody.
Te wiązania dają wodzie takie cechy jak: duże napięcie powierzchniowe, wysokie ciepło właściwe i zdolność do rozpuszczania wielu substancji.
Woda jest świetnym rozpuszczalnikiem dla substancji polarnych.
Funkcje wody w organizmach
Woda transportuje substancje odżywcze i usuwa zbędne produkty przemiany materii.
Uczestniczy w reakcjach chemicznych, np. w hydrolizie.
Pomaga regulować temperaturę ciała (dzięki wysokiemu ciepłu właściwemu).
Stanowi środowisko życia dla wielu organizmów.
Związki organiczne – Budulce Życia
Związki organiczne zawierają węgiel. To ich cecha charakterystyczna.
Węglowodany
Węglowodany (cukry) są źródłem energii.
Dzielimy je na: monosacharydy (np. glukoza, fruktoza), disacharydy (np. sacharoza, laktoza) i polisacharydy (np. skrobia, celuloza).
Glukoza to podstawowy cukier prosty.
Skrobia to materiał zapasowy roślin.
Celuloza buduje ściany komórkowe roślin.
Lipidy (Tłuszcze)
Lipidy to materiał zapasowy i izolacyjny.
Dzielimy je na: tłuszcze właściwe (trójglicerydy), fosfolipidy i steroidy.
Tłuszcze właściwe składają się z glicerolu i kwasów tłuszczowych.
Fosfolipidy budują błony komórkowe.
Steroidy (np. cholesterol) pełnią różne funkcje, np. regulują gospodarkę hormonalną.
Białka
Białka pełnią różnorodne funkcje: budulcowe, enzymatyczne, transportowe, odpornościowe.
Są zbudowane z aminokwasów połączonych wiązaniami peptydowymi.
Enzymy to białka, które katalizują reakcje chemiczne.
Hemoglobina to białko transportujące tlen we krwi.
Struktura białka ma kilka poziomów: pierwszorzędowa, drugorzędowa, trzeciorzędowa i czwartorzędowa.
Kwasy Nukleinowe
Kwasy nukleinowe (DNA i RNA) przechowują i przekazują informacje genetyczne.
Są zbudowane z nukleotydów.
DNA (kwas deoksyrybonukleinowy) zawiera informację genetyczną.
RNA (kwas rybonukleinowy) bierze udział w syntezie białek.
Nukleotyd składa się z: zasady azotowej, cukru (deoksyrybozy w DNA, rybozy w RNA) i reszty fosforanowej.
Sole Mineralne
Sole mineralne są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu.
Przykłady: sód (Na), potas (K), wapń (Ca), magnez (Mg), żelazo (Fe).
Wapń jest ważny dla budowy kości i zębów.
Żelazo jest składnikiem hemoglobiny.
Podsumowanie
Pamiętaj o najważniejszych pojęciach: woda, węglowodany, lipidy, białka, kwasy nukleinowe, sole mineralne.
Zwróć uwagę na funkcje poszczególnych związków w organizmach żywych.
Spróbuj zrozumieć, jak struktura wpływa na właściwości i funkcje tych związków.
Powodzenia na sprawdzianie! Jesteś dobrze przygotowany/a!
