Witajcie młodzi odkrywcy! Przygotujcie się na fascynującą podróż po ćwiczeniach z podręcznika Przez Lądy i Oceany dla klasy 5.
Zaczynamy! Będziemy jak detektywi – szukać wskazówek i rozwiązywać zagadki geograficzne.
Czytanie ze zrozumieniem mapy
Wyobraźcie sobie mapę jak ogromny, kolorowy obraz świata. Każdy kolor i symbol coś oznacza.
Skala mapy
Skala mapy to jak przepis na zmniejszenie olbrzymiego obszaru. Pomaga nam zrozumieć, ile centymetrów na mapie odpowiada kilometrom w rzeczywistości.
Pomyślcie o tym, jak o pomniejszonej wersji Waszego pokoju narysowanej na kartce papieru. 1 cm na rysunku to np. 1 metr w pokoju.
Skala może być podana w formie liczbowej (np. 1:100 000) lub graficznej (linia podzielona na odcinki).
Liczba 1:100 000 oznacza, że 1 cm na mapie to 100 000 cm (czyli 1 km) w terenie.
Znaki umowne
Mapy pełne są symboli. To jak alfabet, który musimy poznać, żeby "przeczytać" mapę.
Znaki umowne to rysunki lub kolory oznaczające np. rzeki (niebieskie linie), góry (brązowe obszary), miasta (kółka lub kwadraty) czy lasy (zielone obszary).
Spójrzcie na legendę mapy. To tam znajdziecie klucz do odczytania tych znaków.
Pomyślcie o tym jak o instrukcji obsługi do mapy. Bez niej trudno się zorientować!
Orientacja w terenie
Orientacja w terenie to umiejętność określania swojego położenia i kierunku, w którym się poruszamy.
Kierunki świata
Główne kierunki świata to północ (N), południe (S), wschód (E) i zachód (W).
Wyobraźcie sobie róże wiatrów. Ma ona zawsze cztery główne ramiona wskazujące te kierunki.
Możemy używać kompasu, żeby określić kierunek północny. Kompas zawsze wskazuje północ magnetyczną.
Słońce wschodzi na wschodzie, a zachodzi na zachodzie. To prosty sposób na orientację w ciągu dnia (jeśli nie jest pochmurno!).
Określanie współrzędnych geograficznych
Współrzędne geograficzne to jak adres dla każdego miejsca na Ziemi.
Używamy szerokości geograficznej (mierzona na północ i południe od równika) i długości geograficznej (mierzona na wschód i zachód od południka zerowego).
Równik to linia o szerokości 0°. Biegun północny ma szerokość 90°N, a biegun południowy 90°S.
Południk zerowy przebiega przez Greenwich w Anglii. Miejsca na wschód od niego mają długość wschodnią (E), a na zachód – zachodnią (W).
Znalezienie współrzędnych to jak wpisanie dokładnego adresu w nawigacji GPS. Prowadzi nas prosto do celu!
Formy ukształtowania terenu
Powierzchnia Ziemi jest bardzo różnorodna. Góry, doliny, wyżyny – to wszystko formy ukształtowania terenu.
Góry
Góry to wzniesienia o stromych zboczach i wyraźnie zaznaczonym wierzchołku.
Wyobraźcie sobie tort urodzinowy z dużą ilością kremu ułożonego w stożek. To trochę jak góra!
Najwyższe góry na świecie to Himalaje, a ich najwyższy szczyt to Mount Everest.
Wyżyny
Wyżyny to obszary o wysokości powyżej 300 m n.p.m., ale mniej pofałdowane niż góry.
Pomyślcie o nich jak o płaskim stole, który lekko się wznosi.
Przykładem wyżyny w Polsce jest Wyżyna Krakowsko-Częstochowska.
Niziny
Niziny to rozległe obszary o niewielkich wysokościach nad poziomem morza (do 300 m n.p.m.).
Wyobraźcie sobie ogromne pole, które rozciąga się po horyzont.
Największą niziną w Polsce jest Nizina Mazowiecka.
Wody na Ziemi
Woda pokrywa większość powierzchni Ziemi. Mamy oceany, morza, rzeki i jeziora.
Oceany
Oceany to ogromne zbiorniki słonej wody. Jest ich pięć: Spokojny (Pacyfik), Atlantycki, Indyjski, Arktyczny i Południowy (Antarktyczny).
Pomyślcie o nich jak o wielkich wannach wypełnionych słoną wodą, które otaczają kontynenty.
Rzeki
Rzeki to naturalne cieki wodne płynące po powierzchni Ziemi.
Wyobraźcie sobie niebieską wstążkę wijącą się przez krajobraz.
Najdłuższą rzeką świata jest Amazonka w Ameryce Południowej.
Jeziora
Jeziora to naturalne zagłębienia terenu wypełnione wodą.
Pomyślcie o nich jak o dużych kałużach, które nigdy nie wysychają.
Największym jeziorem na świecie jest Morze Kaspijskie (które tak naprawdę jest jeziorem słonym!).
Pamiętajcie, geografia to wspaniała przygoda. Ćwiczcie, obserwujcie i bawcie się dobrze odkrywając świat!
