Witajcie, drodzy studenci! Przygotujmy się razem do egzaminu z przekształcania zdań ze strony czynnej na bierną w języku polskim. Nie martwcie się, to nie jest takie trudne, jak się wydaje! Krok po kroku opanujemy tę umiejętność.
Co to jest strona czynna i bierna?
Strona czynna (strona aktywna) to taka konstrukcja zdania, w której podmiot wykonuje czynność. To on jest sprawcą.
Na przykład: "Adam czyta książkę." Adam (podmiot) wykonuje czynność czytania.
Strona bierna (strona pasywna) natomiast to taka konstrukcja, w której podmiot jest odbiorcą czynności. Coś się z nim dzieje.
Na przykład: "Książka jest czytana przez Adama." Książka (podmiot) jest odbiorcą czynności czytania.
Kiedy używamy strony biernej?
Używamy jej, gdy chcemy podkreślić czynność, a nie osobę, która ją wykonuje. Albo gdy wykonawca czynności jest nieznany lub nieważny.
Jak przekształcić zdanie ze strony czynnej na bierną?
To proste! Mamy kilka kroków.
Krok 1: Znajdź podmiot, orzeczenie i dopełnienie
Zacznij od identyfikacji tych elementów w zdaniu czynnym. Podmiot to wykonawca czynności, orzeczenie to czasownik, a dopełnienie to obiekt, na który działa czynność.
Przykład: "Malarz namalował obraz."
Podmiot: Malarz
Orzeczenie: namalował
Dopełnienie: obraz
Krok 2: Zmień dopełnienie w podmiot
To, co było dopełnieniem w zdaniu czynnym, stanie się podmiotem w zdaniu biernym. Nasz "obraz" staje się teraz podmiotem.
Krok 3: Użyj czasownika "być" w odpowiedniej formie
Musimy użyć czasownika "być" w czasie i liczbie zgodnej z oryginalnym orzeczeniem. Ponieważ "namalował" jest w czasie przeszłym, to użyjemy formy "był" lub "został".
Zatem: "Obraz był..." lub "Obraz został..."
Krok 4: Dodaj imiesłów przymiotnikowy bierny
Tworzymy go od czasownika w stronie czynnej. Dla czasownika "namalować" będzie to "namalowany".
"Obraz był namalowany..." lub "Obraz został namalowany..."
Krok 5: Dodaj "przez" + podmiot (opcjonalnie)
Jeśli chcemy zaznaczyć, kto wykonał czynność, dodajemy "przez" i oryginalny podmiot. To jednak nie zawsze jest konieczne!
"Obraz był namalowany przez malarza." lub "Obraz został namalowany przez malarza."
Przykłady
Zdanie czynne: "Policja aresztowała złodzieja."
Zdanie bierne: "Złodziej został aresztowany przez policję." lub "Złodziej był aresztowany przez policję."
Zdanie czynne: "Uczniowie odrobili lekcje."
Zdanie bierne: "Lekcje zostały odrobione przez uczniów." lub "Lekcje były odrobione przez uczniów."
Zdanie czynne: "Mama upiekła ciasto."
Zdanie bierne: "Ciasto zostało upieczone przez mamę." lub "Ciasto było upieczone przez mamę."
Trudności i pułapki
Nie wszystkie zdania da się łatwo przekształcić na stronę bierną. Czasami brzmi to nienaturalnie.
Na przykład, zdania z czasownikami nieprzechodnimi (takimi, które nie mają dopełnienia) trudno przekształcić.
Uważaj na zmiany w czasie gramatycznym. Upewnij się, że forma czasownika "być" jest poprawna.
Pamiętaj o imiesłowie przymiotnikowym biernym! Musisz go poprawnie utworzyć.
Formy bezosobowe
Czasami, zamiast używać strony biernej z "przez", używamy formy bezosobowej. To też jest poprawne!
Zamiast: "Dom został zbudowany przez robotników."
Możemy powiedzieć: "Dom zbudowano."
Zamiast: "Lekcja została napisana przez ucznia."
Możemy powiedzieć: "Lekcję napisano."
Ćwiczenia!
Teraz pora na ćwiczenia. Spróbuj przekształcić te zdania ze strony czynnej na bierną:
- "Kot pije mleko."
- "Pisarz napisał książkę."
- "Kucharz gotuje obiad."
- "Dzieci rysują obrazki."
- "Mechanik naprawił samochód."
Sprawdź swoje odpowiedzi. Czy wszystko się zgadza? Pamiętaj o wszystkich krokach!
Podsumowanie
Aby przekształcić zdanie ze strony czynnej na bierną:
- Zidentyfikuj podmiot, orzeczenie i dopełnienie.
- Zmień dopełnienie w podmiot.
- Użyj czasownika "być" w odpowiedniej formie.
- Dodaj imiesłów przymiotnikowy bierny.
- Dodaj "przez" + podmiot (opcjonalnie).
Pamiętaj, praktyka czyni mistrza! Im więcej ćwiczysz, tym łatwiej będzie Ci przekształcać zdania. Powodzenia na egzaminie!
