Okres początków panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego to fascynujący moment w historii Polski.
Zacznijmy od początku. Kim był Stanisław August Poniatowski?
Kim był Stanisław August Poniatowski?
Stanisław August Poniatowski (1732-1798) to ostatni król Polski. Panował w latach 1764-1795.
Wyobraź sobie, że w szkole jest konkurs na przewodniczącego. Poniatowski to kandydat, który ostatecznie wygrywa wybory i zostaje "królem" szkoły.
Jego wybór na króla nie był jednak taki prosty.
Wybór Króla: Elekcja
W Polsce król nie dziedziczył tronu, jak np. w Anglii. Króla wybierano. Ten proces nazywa się elekcją.
Elekcja to po prostu wybory. Tak jak wybieramy prezydenta, tak wtedy wybierano króla. Tylko, że to były bardzo skomplikowane wybory.
Wyobraź sobie, że w Twojej klasie każdy uczeń ma prawo głosu, ale dodatkowo, głos ma też dyrektor, nauczyciele i rodzice. Co więcej, obce państwa też mają prawo wpływać na wynik! To mniej więcej obrazuje jak wyglądała elekcja króla w Polsce.
W 1764 roku, po śmierci króla Augusta III Sasa, rozpoczęło się "wyścig" o tron.
August III Sas był królem Polski z dynastii Wettinów, pochodzącej z Saksonii (Niemcy). Panował przed Stanisławem Augustem Poniatowskim.
Wpływ Mocarstw
Wybór króla w Polsce był bardzo ważny dla innych państw. Polska leżała w strategicznym miejscu Europy.
Najważniejsze państwa, które chciały mieć wpływ na wybór króla to: Rosja, Prusy i Austria.
Wyobraź sobie, że w wyborach szkolnych, inne szkoły próbują wpłynąć na to, kto zostanie przewodniczącym w Twojej szkole. Bo im to się opłaca.
Rosja, pod rządami carycy Katarzyny II, bardzo chciała mieć "swojego" króla w Polsce. Chodziło o to, żeby Polska była słaba i zależna od Rosji.
Prusy (dzisiejsze Niemcy) też chciały osłabić Polskę, bo to ułatwiało im ekspansję terytorialną.
Austria, choć teoretycznie sprzymierzona z Polską, także dbała o swoje interesy i nie chciała zbyt silnego sąsiada.
Rosyjski Kandydat: Stanisław August
Katarzyna II wspierała kandydaturę Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Dlaczego akurat Poniatowski? Bo znała go osobiście i uważała, że będzie posłuszny jej rozkazom.
Poniatowski był człowiekiem wykształconym i inteligentnym. Znał języki obce, podróżował po Europie. Miał też dobre kontakty na dworach europejskich.
Ale najważniejsze było to, że był związany z Katarzyną II. Mówiło się nawet, że byli kochankami.
Dzięki wsparciu Rosji, Stanisław August Poniatowski miał bardzo duże szanse na wygraną w elekcji.
Elekcja 1764 roku
Elekcja w 1764 roku odbyła się pod silnym wpływem wojsk rosyjskich. Rosyjskie wojska stacjonowały w pobliżu Warszawy, aby "pilnować porządku".
Wyobraź sobie, że przed szkołą, w której odbywają się wybory, stoi wojsko z innej szkoły. To trochę onieśmiela, prawda?
W takiej atmosferze, 7 września 1764 roku, Stanisław August Poniatowski został wybrany królem Polski.
To był bardzo kontrowersyjny wybór. Wielu Polaków uważało, że król został narzucony przez Rosję.
Początki Panowania: Reformy
Pomimo kontrowersji związanych z elekcją, Stanisław August Poniatowski chciał dobrze dla Polski.
Rozpoczął szereg reform, czyli zmian na lepsze.
Tak jakbyś chciał ulepszyć zasady panujące w Twojej szkole.
Do najważniejszych reform należały:
- Reformy gospodarcze: Poprawa handlu, rozwój przemysłu.
- Reformy wojskowe: Usprawnienie armii, zwiększenie liczebności wojska.
- Reformy edukacyjne: Zakładanie nowych szkół, wspieranie nauki.
- Reformy kulturalne: Wspieranie sztuki, literatury, teatru.
Stanisław August był mecenasem sztuki, czyli kimś, kto finansowo wspiera artystów.
Dzięki niemu powstały piękne budowle w Warszawie, takie jak Łazienki Królewskie.
Zwołał także Sejm Czteroletni (1788-1792), który uchwalił Konstytucję 3 Maja – nowoczesną ustawę zasadniczą.
Opozycja i Problemy
Niestety, reformy Stanisława Augusta spotkały się z oporem części szlachty.
Szlachta to taka grupa społeczna w Polsce, która miała bardzo dużo przywilejów, czyli specjalnych praw.
Szlachta nie chciała tracić swoich przywilejów i bała się, że reformy osłabią jej pozycję.
Ponadto, Rosja nie była zadowolona z reform, bo uważała, że Polska staje się zbyt silna.
W efekcie, Rosja, Prusy i Austria dokonały I rozbioru Polski w 1772 roku. Oznaczało to, że Polska straciła część swojego terytorium na rzecz tych państw.
To tak jakby Twoja szkoła oddała kawałek swojego boiska innej szkole.
To był ogromny cios dla Polski i dla Stanisława Augusta.
Podsumowanie
Początek panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego to okres pełen nadziei, ale i rozczarowań. Został wybrany królem pod wpływem Rosji, ale starał się reformować Polskę.
Niestety, jego wysiłki napotkały opór wewnętrzny i zewnętrzny, co doprowadziło do I rozbioru Polski.
Mimo wszystko, Stanisław August Poniatowski zapisał się w historii Polski jako król-reformator i mecenas sztuki.
