Hej Studencie! Gotowy na egzamin z Fizjologii Sportu i Wysiłku? Super! Ten przewodnik pomoże Ci uporządkować wiedzę.
Podstawy Fizjologii Wysiłku
Zacznijmy od fundamentów. Fizjologia wysiłku bada, jak organizm reaguje na aktywność fizyczną.
Pamiętaj o homeostazie. To dążenie do równowagi w organizmie.
Wysiłek zaburza homeostazę. Organizm musi się adaptować.
System Nerwowy i Układ Hormonalny
Układ nerwowy kontroluje szybkie reakcje. Myśl o skurczu mięśnia.
Układ hormonalny reguluje długotrwałe procesy. Np. wzrost i metabolizm.
Hormony, takie jak adrenalina i kortyzol, wpływają na wydolność.
Adrenalina zwiększa tętno i uwalnia glukozę.
Kortyzol mobilizuje energię w stresie.
Układ Krążenia i Oddychania
Kluczowe układy podczas wysiłku. Dostarczają tlen i usuwają dwutlenek węgla.
Objętość wyrzutowa serca (SV) to ilość krwi wyrzucana z serca z każdym uderzeniem.
Pojemność minutowa serca (Q) to ilość krwi przepompowana przez serce w ciągu minuty (SV x HR).
Tętno (HR) rośnie wraz z intensywnością wysiłku.
Ciśnienie krwi również wzrasta. Skurczowe bardziej niż rozkurczowe.
Wentylacja płuc, czyli ilość powietrza wdychana i wydychana, zwiększa się.
Dyfuzja gazów (O2 i CO2) zachodzi w płucach i mięśniach.
Metabolizm i Energia
Skąd organizm bierze energię? Z ATP.
ATP to podstawowy nośnik energii w komórkach.
Mamy trzy główne systemy energetyczne:
- System fosfagenowy (ATP-CP): Bardzo szybki, ale krótki. Sprinterskie wysiłki.
- Glikoliza: Rozkład glukozy. Szybki, ale mniej wydajny. Biegi na średnie dystanse.
- Fosforylacja oksydacyjna: Najwydajniejszy, ale wolny. Długotrwałe wysiłki.
Glukoza i tłuszcze są głównymi paliwami podczas wysiłku.
Intensywność wysiłku wpływa na to, które paliwo jest preferowane.
Próg mleczanowy to moment, w którym stężenie mleczanu we krwi gwałtownie wzrasta.
VO2max to maksymalny pobór tlenu. Miarą wydolności tlenowej.
Adaptacje do Treningu
Regularny trening prowadzi do adaptacji organizmu.
Adaptacje sercowo-naczyniowe: Zwiększenie objętości wyrzutowej serca, obniżenie tętna spoczynkowego.
Adaptacje oddechowe: Poprawa wentylacji płuc i dyfuzji gazów.
Adaptacje metaboliczne: Zwiększenie pojemności glikogenowej, poprawa wykorzystania tłuszczów.
Hipertrofia mięśniowa to wzrost objętości mięśni.
Hiperplazja mięśniowa to wzrost liczby włókien mięśniowych (kontrowersyjne).
Rodzaje włókien mięśniowych: Typ I (wolnokurczliwe) i Typ II (szybkokurczliwe).
Trening siłowy prowadzi do hipertrofii włókien typu II.
Trening wytrzymałościowy poprawia wydolność włókien typu I.
Czynniki Wpływające na Wydolność
Wiele czynników wpływa na to, jak dobrze radzisz sobie podczas wysiłku.
Genetyka odgrywa dużą rolę. Masz naturalne predyspozycje.
Wiek i płeć również wpływają na wydolność.
Odżywianie i nawodnienie są kluczowe.
Sen i regeneracja są niezbędne do adaptacji.
Warunki środowiskowe (temperatura, wilgotność, wysokość) mogą utrudniać wysiłek.
Regulacja Temperatury Ciała
Organizm musi utrzymać odpowiednią temperaturę.
Termoregulacja to proces utrzymywania stałej temperatury ciała.
Podczas wysiłku wytwarzane jest ciepło. Organizm musi je oddać.
Pocenie się jest głównym mechanizmem chłodzenia.
Odwodnienie upośledza termoregulację.
Fizjologia Wysiłku w Różnych Dyscyplinach
Różne dyscypliny sportowe stawiają różne wymagania fizjologiczne.
Sporty wytrzymałościowe wymagają wysokiej wydolności tlenowej.
Sporty siłowe wymagają dużej siły i mocy mięśni.
Sporty zespołowe wymagają kombinacji różnych cech.
Zrozumienie fizjologii danej dyscypliny pomaga w optymalizacji treningu.
Podsumowanie
Pamiętaj o kluczowych pojęciach: homeostaza, układ nerwowy, układ hormonalny, objętość wyrzutowa serca, pojemność minutowa serca, ATP, systemy energetyczne, próg mleczanowy, VO2max, adaptacje do treningu, termoregulacja.
Skup się na zrozumieniu, jak organizm reaguje na wysiłek i jak się do niego adaptuje.
Powodzenia na egzaminie! Wierzę w Ciebie!
