Zacznijmy od podstaw. Co to jest czasownik? To słowo, które opisuje czynność, stan lub proces.
Czasowniki odmieniają się. Oznacza to, że zmieniają swoją formę. Ta zmiana zależy od różnych czynników.
Odmiana przez osoby
Pierwszym czynnikiem jest osoba. W języku polskim mamy trzy osoby w liczbie pojedynczej i trzy w liczbie mnogiej.
Liczba pojedyncza:
Ja (1. osoba)
Ty (2. osoba)
On/Ona/Ono (3. osoba)
Liczba mnoga:
My (1. osoba)
Wy (2. osoba)
Oni/One (3. osoba)
Zobaczmy przykład: czasownik "czytać".
Liczba pojedyncza:
Ja czytam
Ty czytasz
On/Ona/Ono czyta
Liczba mnoga:
My czytamy
Wy czytacie
Oni/One czytają
Zauważ, jak zmienia się końcówka czasownika w zależności od osoby.
Odmiana przez liczby
Już wspomnieliśmy o liczbie. Mamy liczbę pojedynczą i liczbę mnogą.
Liczba pojedyncza odnosi się do jednej osoby lub rzeczy. Liczba mnoga odnosi się do więcej niż jednej osoby lub rzeczy.
Różnica jest widoczna w odmianie czasownika. "Ja idę" (liczba pojedyncza) vs. "My idziemy" (liczba mnoga).
Odmiana przez czasy
Czas określa, kiedy dana czynność ma miejsce. W języku polskim mamy trzy podstawowe czasy.
Czas przeszły: czynność, która już się wydarzyła. Np. "czytałem/czytałam".
Czas teraźniejszy: czynność, która dzieje się teraz. Np. "czytam".
Czas przyszły: czynność, która się wydarzy w przyszłości. Np. "będę czytał/czytała".
Czas przeszły i przyszły są bardziej złożone. Wymagają użycia form pomocniczych.
Przykład: czasownik "pisać".
Czas przeszły:
Ja pisałem/pisałam
Ty pisałeś/pisałaś
On/Ona/Ono pisał/pisała/pisało
My pisaliśmy/pisałyśmy
Wy pisaliście/pisałyście
Oni/One pisali/pisały
Czas teraźniejszy:
Ja piszę
Ty piszesz
On/Ona/Ono pisze
My piszemy
Wy piszecie
Oni/One piszą
Czas przyszły:
Ja będę pisał/pisała
Ty będziesz pisał/pisała
On/Ona/Ono będzie pisał/pisała/pisało
My będziemy pisali/pisały
Wy będziecie pisali/pisały
Oni/One będą pisali/pisały
Odmiana przez rodzaje
Rodzaj ma znaczenie w czasie przeszłym i przyszłym. Dotyczy to form, które odnoszą się do konkretnych osób (on, ona, ono, oni, one).
Mamy trzy rodzaje w liczbie pojedynczej: męski (on), żeński (ona) i nijaki (ono).
W liczbie mnogiej mamy dwa rodzaje: męskoosobowy (oni) i niemęskoosobowy (one).
Spójrzmy na przykład czasownika "iść" w czasie przeszłym.
Liczba pojedyncza:
On szedł (rodzaj męski)
Ona szła (rodzaj żeński)
Ono szło (rodzaj nijaki)
Liczba mnoga:
Oni szli (rodzaj męskoosobowy)
One szły (rodzaj niemęskoosobowy)
Podsumowanie
Odmiana czasownika to złożony proces. Zależy od osoby, liczby, czasu i rodzaju.
Zrozumienie tych zasad jest kluczowe. Pozwala na poprawne konstruowanie zdań.
Pamiętaj o ćwiczeniach. Im więcej ćwiczysz, tym łatwiej będzie ci odmieniać czasowniki.
Powodzenia w nauce języka polskiego!
