Wyobraź sobie globus, naszą Ziemię w miniaturze. Widzisz te linie biegnące wokół niego poziomo? Na mapie konturowej świata, te same linie, ale zaznaczone przerywaną kreską, to właśnie równoleżniki. Pomyśl o obręczach na beczce – każda z nich okrąża ją w inny sposób, niektóre bliżej środka, inne bliżej góry lub dołu. Równoleżniki robią dokładnie to samo dla Ziemi.
Ale czym one właściwie są? Równoleżniki to umowne okręgi biegnące wokół Ziemi równolegle do równika. Równik to najważniejszy równoleżnik, taka "linia startu" dla wszystkich innych. Znajduje się dokładnie w połowie drogi między biegunem północnym a południowym i ma wartość 0°. Wyobraź sobie przekrojoną pomarańczę. Równik to okrąg, który powstaje w miejscu przecięcia. Wszystkie inne równoleżniki biegną równolegle do tego okręgu, stąd ich nazwa.
Dlaczego równoleżniki na mapie konturowej są przerywane? To bardzo proste! Przerywana linia oznacza, że linia ta jest umowna. To znaczy, że nie zobaczysz prawdziwej linii na Ziemi, lecąc samolotem. One istnieją tylko na mapach, żeby ułatwić nam orientację. To jak siatka na globusie, która pomaga znaleźć konkretne miejsce.
Spójrz na mapę. Zauważ, że równoleżniki są ponumerowane. Te na północ od równika mają oznaczenie "N" (północ), a te na południe - "S" (południe). Im dalej od równika, tym wyższa wartość stopnia. Na przykład, 60°N to równoleżnik położony 60 stopni na północ od równika. Wyobraź sobie kątomierz przyłożony do środka Ziemi - mierzy on kąt między równikiem a danym równoleżnikiem.
Ważne równoleżniki:
Kilka równoleżników zasługuje na szczególną uwagę, ponieważ są ważnymi punktami odniesienia. Pomyśl o nich jak o przystankach autobusowych na Twojej podróży po mapie.
Zwrotnik Raka (23,5°N):
To najbardziej wysunięty na północ punkt, w którym Słońce może znajdować się w zenicie (czyli bezpośrednio nad głową) w dniu przesilenia letniego. Wyobraź sobie, że masz latarkę i świecisz nią prosto w dół na globusie. W pewnym momencie, latem na półkuli północnej, światło trafi prosto w Zwrotnik Raka. To granica strefy klimatu zwrotnikowego na półkuli północnej.
Zwrotnik Koziorożca (23,5°S):
Analogicznie do Zwrotnika Raka, to najbardziej wysunięty na południe punkt, w którym Słońce może znajdować się w zenicie w dniu przesilenia zimowego (na półkuli północnej). Podczas zimy, Twoja latarka będzie świecić prosto w Zwrotnik Koziorożca. To granica strefy klimatu zwrotnikowego na półkuli południowej.
Koło podbiegunowe północne (66,5°N):
To granica strefy podbiegunowej północnej. Na północ od tego koła, przynajmniej raz w roku (w okolicy przesilenia zimowego), Słońce w ogóle nie wschodzi (dzień polarny) a przynajmniej raz w roku (w okolicy przesilenia letniego) Słońce w ogóle nie zachodzi (noc polarna). Wyobraź sobie, że stoisz na kole podbiegunowym północnym w grudniu. Przez całą dobę jest ciemno!
Koło podbiegunowe południowe (66,5°S):
To granica strefy podbiegunowej południowej, analogiczna do koła podbiegunowego północnego, ale na półkuli południowej. Działa to na odwrót - kiedy na półkuli północnej jest zima, na południowej jest lato. Zatem, gdy na kole podbiegunowym południowym jest noc polarna, na kole podbiegunowym północnym trwa dzień polarny i odwrotnie.
Dlaczego znajomość równoleżników jest ważna? Dzięki nim możemy określić szerokość geograficzną danego miejsca. Szerokość geograficzna, wraz z długością geograficzną (która odczytywana jest dzięki południkom), pozwala precyzyjnie określić położenie dowolnego punktu na Ziemi. Pomyśl o tym jak o adresie – szerokość i długość geograficzna to dokładny adres miejsca na globusie. To bardzo ważne w nawigacji, meteorologii i wielu innych dziedzinach!
Równoleżniki, mimo że przedstawione na mapie konturowej jako przerywane linie, są fundamentalnym elementem naszego zrozumienia geografii. Pomagają nam zrozumieć klimat, pory roku i położenie miejsc na całym świecie. Zatem następnym razem, gdy zobaczysz mapę, zwróć uwagę na te przerywane okręgi – to one pozwalają nam odnaleźć się w przestrzeni!
