Ustalanie granic II Rzeczypospolitej to skomplikowany i wieloetapowy proces. Trwał on od 1918 roku, czyli od odzyskania niepodległości, aż do 1922 roku, a w niektórych przypadkach nawet dłużej. Granice kształtowały się w drodze wojen, plebiscytów i negocjacji dyplomatycznych. Każdy z tych elementów miał ogromny wpływ na ostateczny kształt terytorium Polski.
Koniec I Wojny Światowej i Powstanie Państwa Polskiego
Po I Wojnie Światowej, 11 listopada 1918 roku, Polska odzyskała niepodległość. Był to efekt upadku trzech zaborczych imperiów: Cesarstwa Rosyjskiego, Cesarstwa Niemieckiego i Austro-Węgier. Osłabienie tych mocarstw stworzyło warunki do odrodzenia się państwa polskiego. Polska stanęła jednak przed wyzwaniem określenia swoich granic, co okazało się zadaniem niezwykle trudnym i złożonym.
Józef Piłsudski, jako Naczelnik Państwa, stanął na czele odradzającego się kraju. Jego wizja obejmowała stworzenie silnej Polski, która mogłaby odgrywać istotną rolę w Europie Środkowo-Wschodniej. W związku z tym, kluczowe stało się wyznaczenie granic, które zapewniłyby Polsce bezpieczeństwo i możliwość rozwoju gospodarczego.
Granice Zachodnie: Powstanie Wielkopolskie i Powstania Śląskie
Granice zachodnie II RP kształtowały się w oparciu o postanowienia Traktatu Wersalskiego. Traktat ten, podpisany w 1919 roku, przyznawał Polsce część ziem zaboru pruskiego. Jednak ostateczny kształt granicy na zachodzie był efektem zbrojnych konfliktów i plebiscytów.
Powstanie Wielkopolskie, które wybuchło 27 grudnia 1918 roku, miało kluczowe znaczenie dla przyłączenia Wielkopolski do Polski. Powstańcy, pod dowództwem m.in. generała Józefa Dowbora-Muśnickiego, wyzwolili znaczną część regionu. Dzięki ich determinacji i skuteczności militarnej, Wielkopolska, z Poznaniem, stała się częścią odrodzonej Polski.
O przynależności Górnego Śląska do Polski decydowały powstania śląskie i plebiscyt. Odbyły się trzy powstania: w 1919, 1920 i 1921 roku. Powstania te były odpowiedzią na niemiecki terror i próby zdominowania regionu. Plebiscyt przeprowadzony w 1921 roku wykazał podział preferencji ludności. Ostatecznie, dzięki decyzji Rady Ambasadorów, część Górnego Śląska, z bogatymi zasobami przemysłowymi, została przyznana Polsce.
Granica Północna: Sprawa Warmii i Mazur
O przynależności Warmii i Mazur również decydował plebiscyt, przeprowadzony w 1920 roku. Wynik plebiscytu był zdecydowanie niekorzystny dla Polski, co wynikało z silnej germanizacji tych terenów przez dziesięciolecia. Warmia i Mazury pozostały w granicach Niemiec.
Polska uzyskała jednak dostęp do Morza Bałtyckiego poprzez tzw. Korytarz Pomorski. Korytarz ten zapewniał Polsce połączenie z morzem, jednak oddzielał Prusy Wschodnie od reszty Niemiec. Było to źródłem napięć między Polską a Niemcami w okresie międzywojennym.
Granice Wschodnie: Wojna Polsko-Bolszewicka
Najbardziej skomplikowany i krwawy proces kształtowania granic dotyczył wschodnich rubieży II RP. Konflikt z Rosją Radziecką, znany jako Wojna Polsko-Bolszewicka (1919-1921), miał decydujący wpływ na ostateczny kształt granicy wschodniej.
Początkowo, w 1920 roku, sytuacja na froncie wschodnim była bardzo trudna dla Polski. Armia Czerwona, pod dowództwem Michaiła Tuchaczewskiego, zbliżała się do Warszawy. Jednak dzięki heroicznej postawie żołnierzy polskich i strategicznemu geniuszowi Józefa Piłsudskiego, doszło do Cudu nad Wisłą, czyli bitwy warszawskiej, która odwróciła losy wojny.
W konsekwencji zwycięstwa w wojnie polsko-bolszewickiej, podpisano Traktat Ryski w 1921 roku. Traktat ten wyznaczył granicę wschodnią II RP. Polska uzyskała znaczne terytoria na wschodzie, w tym Wołyń i część Białorusi. Granica ta była jednak źródłem napięć z ZSRR, który uważał te ziemie za swoje.
Granica Południowa: Sprawa Zaolzia
Granica południowa z Czechosłowacją była źródłem sporów o Śląsk Cieszyński (Zaolzie). Po I wojnie światowej, zarówno Polska, jak i Czechosłowacja rościły sobie prawa do tego regionu. W 1920 roku, w wyniku interwencji mocarstw zachodnich, Śląsk Cieszyński został podzielony. Polska otrzymała niewielką część regionu.
W 1938 roku, w związku z kryzysem czechosłowackim i zajęciem Zaolzia przez Polskę, relacje polsko-czechosłowackie uległy znacznemu pogorszeniu. Było to działanie kontrowersyjne, które rzutowało na ocenę polityki zagranicznej Polski w okresie międzywojennym.
Podsumowanie
Kształtowanie się granic II Rzeczypospolitej było procesem trudnym i skomplikowanym, pełnym konfliktów i kompromisów. Granice te były efektem wojen, powstań, plebiscytów i negocjacji dyplomatycznych. Ostateczny kształt terytorium Polski w okresie międzywojennym był wynikiem walki o niepodległość i dążenia do stworzenia silnego i niezależnego państwa. Ustalenie granic miało ogromny wpływ na losy Polski w XX wieku.
