Hej! Zastanawiałeś się kiedyś, kiedy dokładnie Związek Radziecki przestał istnieć? To ważny moment w historii, który miał ogromny wpływ na cały świat, w tym także na Polskę. Postaramy się to wytłumaczyć w prosty sposób.
Czym był Związek Radziecki?
Zanim powiemy o rozpadzie, musimy zrozumieć, czym właściwie był Związek Radziecki, nazywany także ZSRR (Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich). Wyobraź sobie, że masz kilka krajów w jednym. To było państwo, które istniało przez prawie 70 lat. Było to ogromne terytorium rozciągające się przez Europę Wschodnią i Azję Północną.
ZSRR powstał po rewolucji w Rosji w 1917 roku. Rządziła nim partia komunistyczna. Kraje, które wchodziły w skład Związku Radzieckiego, takie jak Rosja, Ukraina, Białoruś, Kazachstan i wiele innych, były pod ścisłą kontrolą Moskwy. Decyzje zapadały w Moskwie, a lokalne rządy miały niewielkie pole manewru.
Pomyśl o tym jak o firmie, w której centrala (Moskwa) decyduje o wszystkim, co robią poszczególne oddziały (republiki radzieckie). Tak więc państwa te były formalnie republikami, ale ich swoboda była mocno ograniczona.
Co Doprowadziło do Rozpadu?
Związek Radziecki nie rozpadł się z dnia na dzień. To był proces, który trwał kilka lat. Powodów było wiele, a one na siebie nawzajem wpływały.
Po pierwsze, gospodarka Związku Radzieckiego nie radziła sobie najlepiej. Pamiętasz, jak w filmach z tamtych czasów ludzie stali w długich kolejkach po podstawowe produkty? To nie był przypadek. Planowanie centralne, czyli to, że państwo decydowało o tym, co i ile produkować, nie sprawdzało się. Brakowało wielu towarów, a te, które były dostępne, często były niskiej jakości. Wyobraź sobie, że możesz kupić tylko jeden rodzaj butów, i to niezależnie od rozmiaru stopy.
Po drugie, ludzie w Związku Radzieckim zaczęli pragnąć więcej wolności. Chcieli móc swobodnie wyrażać swoje poglądy, podróżować i wybierać, co chcą czytać i oglądać. Informacje docierały do ludzi mimo cenzury, a różnica między życiem na Zachodzie a tym w ZSRR była coraz bardziej widoczna. To rodziło niezadowolenie.
Po trzecie, tzw. zimna wojna, czyli rywalizacja między ZSRR a Stanami Zjednoczonymi, kosztowała Związek Radziecki bardzo dużo pieniędzy. Ogromne sumy szły na zbrojenia, a to kosztem inwestycji w gospodarkę i poziom życia obywateli. To tak, jakbyś chciał kupić nowy samochód, ale wszystkie pieniądze wydajesz na naprawy starego.
Gorbaczow i Jego Reformy
W połowie lat 80. XX wieku przywódcą Związku Radzieckiego został Michaił Gorbaczow. Zdał sobie sprawę, że coś trzeba zmienić. Wprowadził dwa ważne programy: pierestrojkę (przebudowę) i głasnost (jawność).
Pierestrojka miała na celu zreformowanie gospodarki, wprowadzenie elementów wolnego rynku i decentralizację. Głasnost natomiast miała dać ludziom więcej swobody słowa i informacji. To tak, jakby firma zaczęła pozwalać pracownikom na większą inicjatywę i zaczęła otwarcie informować o swoich problemach.
Jednak reformy Gorbaczowa miały nieoczekiwane skutki. Zamiast wzmocnić Związek Radziecki, przyspieszyły jego rozpad. Ludzie, którzy przez lata żyli w strachu i cenzurze, nagle zaczęli domagać się coraz więcej. Republik radzieckie zaczęły ogłaszać swoją niepodległość.
Kiedy Nastąpił Rozpad?
Kulminacyjnym momentem był rok 1991. W sierpniu doszło do tzw. puczu Janajewa, czyli próby obalenia Gorbaczowa przez konserwatywnych komunistów, którzy chcieli powrotu do starego systemu. Pucz się nie udał, ale pokazał, jak słaby jest już rząd centralny.
Po upadku puczu, kolejne republiki radzieckie zaczęły ogłaszać niepodległość. Ukraina ogłosiła niepodległość 24 sierpnia 1991 roku, a w ślad za nią poszły kolejne kraje. To tak, jakby wszystkie oddziały firmy nagle powiedziały, że chcą działać na własną rękę.
Ostatecznie, 8 grudnia 1991 roku przywódcy Rosji (Borys Jelcyn), Ukrainy (Leonid Krawczuk) i Białorusi (Stanisław Szuszkiewicz) podpisali Porozumienie Białowieskie, w którym stwierdzili, że Związek Radziecki przestaje istnieć. Zamiast niego powstała Wspólnota Niepodległych Państw (WNP), luźny związek państw, które wcześniej wchodziły w skład ZSRR.
Oficjalnie, Związek Radziecki przestał istnieć 26 grudnia 1991 roku. Tego dnia Rada Najwyższa ZSRR, czyli parlament Związku Radzieckiego, przegłosowała uchwałę o samorozwiązaniu. Flaga ZSRR została zdjęta z Kremla i zastąpiona flagą Rosji. To był koniec pewnej epoki.
Skutki Rozpadu
Rozpad Związku Radzieckiego miał ogromne konsekwencje dla świata. Przede wszystkim zakończyła się zimna wojna. Świat stał się bardziej jednobiegunowy, z dominującą rolą Stanów Zjednoczonych.
Powstały nowe państwa, które musiały budować swoją tożsamość i system polityczny od nowa. To był trudny proces, który wiązał się z konfliktami, problemami gospodarczymi i społecznymi. Pomyśl o tym jak o przeprowadzce do nowego domu, w którym trzeba wszystko urządzić od początku.
Rozpad Związku Radzieckiego wpłynął również na Polskę. Otworzył nam drogę do członkostwa w NATO i Unii Europejskiej. Mogliśmy w końcu sami decydować o swojej przyszłości.
Podsumowując, rozpad Związku Radzieckiego to złożony proces, który trwał kilka lat. Ostatecznie zakończył się 26 grudnia 1991 roku, a jego skutki odczuwamy do dziś. Mam nadzieję, że teraz lepiej rozumiesz, co się wtedy stało i dlaczego to było tak ważne.
