Jałowa martwica głowy kości udowej, znana również jako choroba Perthesa, to schorzenie dotykające staw biodrowy. Charakteryzuje się zaburzeniami ukrwienia głowy kości udowej. Prowadzi to do jej martwicy, czyli obumarcia tkanki kostnej.
Dotyczy głównie dzieci w wieku od 4 do 8 lat. Częściej występuje u chłopców niż u dziewcząt. Jest to proces samoograniczający się, co oznacza, że organizm próbuje naprawić uszkodzoną kość.
Przyczyny i czynniki ryzyka
Dokładna przyczyna choroby Perthesa nie jest do końca poznana. Uważa się, że jest to złożone schorzenie. Wpływają na nie czynniki genetyczne oraz środowiskowe. Najważniejszą rolę odgrywają zaburzenia ukrwienia głowy kości udowej.
Do czynników ryzyka zalicza się: płeć męską, niski wzrost, opóźnione dojrzewanie kostne. Również ekspozycja na dym tytoniowy w okresie prenatalnym może zwiększać ryzyko wystąpienia choroby. Urazy w okolicy stawu biodrowego również mogą przyczynić się do rozwoju choroby.
Objawy
Objawy choroby Perthesa rozwijają się stopniowo. Początkowo mogą być bardzo subtelne i łatwe do przeoczenia. Najczęściej pierwszym objawem jest ból w stawie biodrowym. Ból może promieniować do pachwiny, uda lub kolana.
Dziecko może utykać podczas chodzenia. Zakres ruchomości w stawie biodrowym jest ograniczony. Szczególnie widoczne jest to przy odwodzeniu i rotacji wewnętrznej nogi. Mogą pojawić się przykurcze mięśni wokół stawu biodrowego.
Inne objawy to: osłabienie mięśni uda, skrócenie chorej nogi. Czasami występuje zanik mięśni pośladkowych. W zaawansowanych stadiach choroby może dojść do deformacji głowy kości udowej.
Diagnoza
Diagnoza choroby Perthesa opiera się na badaniu klinicznym oraz badaniach obrazowych. Lekarz przeprowadza szczegółowy wywiad z rodzicami oraz dzieckiem. Ocenia zakres ruchomości w stawie biodrowym i siłę mięśni.
Zdjęcia rentgenowskie (RTG) stawu biodrowego są podstawowym badaniem diagnostycznym. Pozwalają ocenić stopień uszkodzenia głowy kości udowej. Na wczesnych etapach choroby zmiany mogą być niewidoczne na RTG. Wtedy pomocne jest wykonanie rezonansu magnetycznego (MRI).
Rezonans magnetyczny (MRI) jest bardziej czułym badaniem. Umożliwia wykrycie zmian we wczesnym stadium choroby. MRI pozwala również na ocenę ukrwienia głowy kości udowej. Inne badania, takie jak scyntygrafia kości, mogą być również stosowane w diagnostyce.
Stadia choroby Perthesa
Przebieg choroby Perthesa dzieli się na cztery stadia: stadium początkowe, stadium fragmentacji, stadium reossyfikacji, stadium przebudowy.
W stadium początkowym dochodzi do zaburzeń ukrwienia głowy kości udowej. Na zdjęciach RTG widoczne jest poszerzenie szpary stawowej. W stadium fragmentacji głowa kości udowej ulega rozpadowi na mniejsze fragmenty. Jest to okres najbardziej nasilonych objawów.
W stadium reossyfikacji następuje odbudowa tkanki kostnej. Nowa kość jest początkowo słaba i podatna na deformacje. W stadium przebudowy kość udowa ulega modelowaniu. Dąży do przywrócenia swojego pierwotnego kształtu. Cały proces leczenia i przebudowy może trwać od 2 do 5 lat.
Leczenie
Celem leczenia choroby Perthesa jest ochrona głowy kości udowej. Ma to na celu zapobieganie jej deformacji. Ważne jest również przywrócenie prawidłowego zakresu ruchomości w stawie biodrowym. Leczenie zależy od wieku dziecka, stopnia zaawansowania choroby oraz obecności deformacji głowy kości udowej.
Leczenie zachowawcze obejmuje: odciążenie stawu biodrowego, fizjoterapię, leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. Odciążenie stawu biodrowego można osiągnąć poprzez stosowanie kul łokciowych, ortez lub opatrunków gipsowych. Fizjoterapia ma na celu poprawę zakresu ruchomości. Wzmacnia również mięśnie wokół stawu biodrowego.
Leczenie operacyjne jest rozważane w przypadku braku poprawy po leczeniu zachowawczym. Stosuje się je również w przypadku znacznych deformacji głowy kości udowej. Operacje mogą polegać na korekcji ustawienia kości udowej lub miednicy. Celem operacji jest poprawa ukrwienia głowy kości udowej i zmniejszenie obciążenia stawu.
Rokowanie
Rokowanie w chorobie Perthesa zależy od wielu czynników. Najważniejszym jest wiek dziecka w momencie rozpoznania. Im młodsze dziecko, tym lepsze rokowanie. Dzieci poniżej 6 roku życia mają większe szanse na pełny powrót do zdrowia. Ważny jest również stopień uszkodzenia głowy kości udowej.
Wczesne rozpoznanie i wdrożenie odpowiedniego leczenia poprawiają rokowanie. Celem leczenia jest zapobieganie trwałym deformacjom stawu biodrowego. U niektórych pacjentów może dojść do rozwoju zmian zwyrodnieniowych stawu biodrowego w wieku dorosłym. Regularne kontrole ortopedyczne są niezbędne przez cały okres leczenia i po jego zakończeniu. Pozwalają monitorować stan stawu biodrowego i w razie potrzeby wdrożyć dodatkowe leczenie.
