Geografia w pierwszej klasie liceum to fascynująca podróż po naszej planecie. Omawiamy wiele zagadnień, od podstawowych pojęcia geograficzne po procesy kształtujące Ziemię. Książka, Podręcznik do geografii dla klasy 1 liceum, jest naszym przewodnikiem.
Co to jest Geografia?
Geografia to nauka o Ziemi. Bada przestrzeń geograficzną. Analizuje zależności między środowiskiem przyrodniczym a działalnością człowieka. Patrzy na świat całościowo i próbuje zrozumieć, jak wszystko jest ze sobą powiązane. To bardzo interdyscyplinarna dziedzina.
Mamy geografię fizyczną i geografię społeczną. Geografia fizyczna zajmuje się naturalnymi aspektami Ziemi. Na przykład, klimat, ukształtowanie terenu, rzeki, gleby. Geografia społeczna natomiast bada człowieka w przestrzeni. Dotyczy to demografii, osadnictwa, gospodarki, kultury i polityki.
Geografia korzysta z wielu narzędzi. Mapy są podstawą. Pozwalają wizualizować przestrzeń. Systemy Informacji Geograficznej (GIS) to zaawansowane technologie analizy danych przestrzennych. Zdjęcia satelitarne i lotnicze też są bardzo pomocne. Pozwalają obserwować Ziemię z góry.
Układ Słoneczny i Ziemia
Ziemia jest planetą w Układzie Słonecznym. Krąży wokół Słońca. Robi to po orbicie eliptycznej. To ruch obiegowy Ziemi. Trwa około 365 dni. Dzięki niemu mamy pory roku.
Ziemia obraca się też wokół własnej osi. To ruch obrotowy. Trwa 24 godziny. Dzięki niemu mamy dzień i noc. Oś Ziemi jest nachylona. Powoduje to nierównomierne oświetlenie Ziemi przez Słońce. Stąd różnice w długości dnia i nocy w różnych porach roku.
Sfery Ziemi to warstwy, które tworzą naszą planetę. Mamy litosferę (skorupa ziemska i górna część płaszcza). Jest atmosfera (powłoka gazowa). Jest hydrosfera (wody). I jest biosfera (wszystkie organizmy żywe). Wszystkie te sfery są ze sobą powiązane i wpływają na siebie.
Atmosfera
Atmosfera to powłoka gazowa Ziemi. Składa się głównie z azotu i tlenu. Chronią nas przed szkodliwym promieniowaniem słonecznym. Utrzymuje odpowiednią temperaturę na Ziemi. Umożliwia życie.
Atmosfera jest podzielona na warstwy. Mamy troposferę (najniższa warstwa, w której żyjemy). Jest stratosfera (gdzie znajduje się warstwa ozonowa). Jest mezosfera, termosfera i egzosfera (najbardziej zewnętrzna warstwa). Każda warstwa ma swoje specyficzne cechy.
Pogoda to stan atmosfery w danym miejscu i czasie. Charakteryzuje się temperaturą, ciśnieniem, wilgotnością, wiatrem i opadami. Klimat to uśredniony stan pogody w danym regionie, obserwowany przez długi czas. Na klimat wpływają czynniki takie jak szerokość geograficzna, wysokość nad poziomem morza, odległość od oceanu i prądy morskie.
Hydrosfera
Hydrosfera to wszystkie wody na Ziemi. Obejmuje oceany, morza, rzeki, jeziora, lodowce i wody podziemne. Oceany pokrywają większą część powierzchni Ziemi. Mają ogromny wpływ na klimat i życie na naszej planecie.
Obieg wody w przyrodzie to proces ciągłego krążenia wody między atmosferą, powierzchnią Ziemi i podziemiem. Woda paruje z powierzchni oceanów i lądów. Tworzą się chmury. Z chmur padają deszcze i śniegi. Woda spływa do rzek i jezior. A następnie do oceanów. I proces zaczyna się od nowa.
Zasoby wodne są bardzo ważne dla życia człowieka. Używamy wody do picia, rolnictwa, przemysłu i energetyki. Niestety, zasoby wodne są ograniczone. Dlatego musimy je chronić i racjonalnie wykorzystywać. Zanieczyszczenie wód to poważny problem. Może powodować choroby i szkodzić środowisku.
Litosfera
Litosfera to zewnętrzna, sztywna warstwa Ziemi. Składa się ze skorupy ziemskiej i górnej części płaszcza ziemskiego. Skorupa ziemska to najbardziej zewnętrzna warstwa litosfery. Dzieli się na skorupę oceaniczną i kontynentalną. Płyty litosfery to fragmenty litosfery, które poruszają się po astenosferze (plastycznej warstwie płaszcza).
Ruchy płyt litosfery powodują trzęsienia ziemi, wulkanizm i powstawanie gór. Gdy płyty się zderzają, tworzą się góry. Gdy płyty się rozsuwają, tworzą się ryfty i oceany. Trzęsienia ziemi to drgania skorupy ziemskiej, wywołane nagłym uwolnieniem energii. Wulkany to miejsca, w których magma wydostaje się na powierzchnię Ziemi.
Procesy wewnętrzne (endogeniczne) kształtują powierzchnię Ziemi od wewnątrz. Zalicza się do nich ruchy płyt litosfery, wulkanizm i trzęsienia ziemi. Procesy zewnętrzne (egzogeniczne) kształtują powierzchnię Ziemi od zewnątrz. Zalicza się do nich wietrzenie, erozja i akumulacja.
Biosfera
Biosfera to sfera życia na Ziemi. Obejmuje wszystkie organizmy żywe, od bakterii po rośliny i zwierzęta. Ekosystem to zespół organizmów żywych i ich środowiska, połączonych ze sobą wzajemnymi zależnościami. W ekosystemie zachodzi przepływ energii i obieg materii.
Biomy to duże jednostki roślinne i zwierzęce, charakterystyczne dla danego klimatu. Na przykład, lasy równikowe, sawanny, pustynie, tajga i tundra. Biodiversitas (różnorodność biologiczna) to bogactwo gatunków roślin i zwierząt na Ziemi. Jest bardzo ważna dla stabilności ekosystemów i dla życia człowieka.
Działalność człowieka ma ogromny wpływ na biosferę. Zanieczyszczenie środowiska, wycinka lasów, eksploatacja zasobów naturalnych i zmiany klimatyczne zagrażają bioróżnorodności i stabilności ekosystemów. Musimy dbać o środowisko i podejmować działania na rzecz jego ochrony. To nasz wspólny dom.
