Zacznijmy od definicji. Czasowniki rozdzielnie złożone (trennbare Verben) to takie czasowniki, których przedrostek oddziela się w czasie teraźniejszym (Präsens) i przeszłym prostym (Präteritum), a także w trybie rozkazującym (Imperativ). Ten oddzielony przedrostek wędruje na koniec zdania.
Spójrzmy na przykład. Czasownik ankommen (przybywać) w zdaniu "Ich komme heute an" pokazuje, jak to działa. "An" oddziela się i ląduje na końcu. Zwróć uwagę, że odmieniamy tylko czasownik "kommen".
Jak to rozpoznać?
Przedrostki oddzielne to: ab-, an-, auf-, aus-, bei-, ein-, fest-, her-, hin-, los-, mit-, nach-, vor-, weg-, zu-, zurück-. Warto je zapamiętać. Ułatwi to identyfikację czasowników rozdzielnie złożonych.
Pamiętaj. Nie wszystkie czasowniki z tymi przedrostkami są rozdzielnie złożone. Kluczem jest akcent. W czasownikach rozdzielnie złożonych akcent pada na przedrostek. Na przykład, w ankommen, akcent pada na "an".
Przykłady użycia
Zobaczmy więcej przykładów. "Ich rufe dich heute an." (Dzwonię do ciebie dzisiaj). "Wir kaufen im Supermarkt ein." (Robimy zakupy w supermarkecie). "Er steht jeden Morgen früh auf." (On wstaje każdego ranka wcześnie).
Kolejne przykłady: "Sie nimmt den Bus zur Arbeit mit." (Ona zabiera autobus do pracy). "Wir gehen am Wochenende aus." (Wychodzimy w weekend). Zauważ, jak przedrostki "an-", "ein-", "auf-", "mit-" i "aus-" oddzielają się i idą na koniec zdania.
Czas przeszły Perfekt
Sytuacja komplikuje się w czasie przeszłym Perfekt. Wtedy pomiędzy przedrostek a rdzeń czasownika wstawiamy ge-. Na przykład, z ankommen robi się angekommen. Zdanie będzie brzmiało: "Ich bin heute angekommen." (Przyjechałem dzisiaj).
Inne przykłady: "Ich habe eingekauft." (Zrobiłem zakupy). "Er ist früh aufgestanden." (On wstał wcześnie). "Wir haben den Bus mitgenommen." (Zabraliśmy autobus ze sobą). Zwróć uwagę na pozycję słowa "ge" – w środku rozdzielonego czasownika.
Czas przyszły Futur I
W czasie przyszłym Futur I sytuacja jest prosta. Używamy czasownika posiłkowego werden i bezokolicznika czasownika rozdzielnie złożonego na końcu zdania. Przedrostek się nie oddziela.
Przykłady: "Ich werde dich morgen anrufen." (Zadzwonię do ciebie jutro). "Wir werden im Supermarkt einkaufen." (Zrobimy zakupy w supermarkecie). "Er wird jeden Morgen früh aufstehen." (On będzie wstawał każdego ranka wcześnie).
Zdania podrzędne
W zdaniach podrzędnych również nie rozdzielamy czasownika. Czasownik rozdzielnie złożony ląduje na końcu zdania, w formie nierozdzielonej.
Przykład: "Ich weiß, dass du heute ankommst." (Wiem, że dzisiaj przyjeżdżasz). "Er sagt, dass er jeden Morgen früh aufsteht." (On mówi, że wstaje każdego ranka wcześnie).
Ćwiczenia
Czas na ćwiczenia! Spróbuj uzupełnić luki odpowiednią formą czasownika rozdzielnie złożonego. Pamiętaj o odmianie i pozycji przedrostka.
1. Ich ____ (anrufen) dich später. (Zadzwonię do ciebie później). 2. Er ____ (aufstehen) jeden Tag um 7 Uhr. (On wstaje każdego dnia o 7).
3. Wir ____ (einkaufen) im Supermarkt. (Robimy zakupy w supermarkecie). 4. Sie ____ (mitbringen) ein Geschenk zur Party. (Ona przynosi prezent na imprezę).
5. ____ (zumachen) bitte die Tür! (Zamknij proszę drzwi!). (Imperativ)
Odpowiedzi: 1. rufe an, 2. steht auf, 3. kaufen ein, 4. bringt mit, 5. Mach zu.
Dodatkowe wskazówki
Pamiętaj o kontekście zdania. Czasami czasownik z danym przedrostkiem może być rozdzielnie złożony, a czasami nie. Zwracaj uwagę na akcent i znaczenie zdania.
Korzystaj ze słowników. Dobre słowniki niemiecko-polskie zaznaczają, czy dany czasownik jest rozdzielnie złożony, czy nie.
Ćwicz regularnie. Im więcej ćwiczysz, tym łatwiej zapamiętasz zasady i rozpoznasz czasowniki rozdzielnie złożone. Powodzenia!
