Cześć! Przygotowujesz się do sprawdzianu z biologii w klasie 5? Super! Omówimy razem budowę i czynności życiowe organizmów.
Czym jest organizm?
Organizm to każda istota żywa. Może to być maleńka bakteria, potężny dąb, albo Ty!
Wszystkie organizmy mają pewne cechy wspólne. Wykonują podobne czynności życiowe. Mają określoną budowę.
Budowa organizmów
Organizmy mogą być jednokomórkowe lub wielokomórkowe.
Organizmy jednokomórkowe
Składają się z jednej komórki. Przykładem jest bakteria. Bakterie żyją wszędzie! W glebie, w wodzie, a nawet w Twoim ciele.
Komórka bakteryjna jest bardzo prosta. Ma błonę komórkową, cytoplazmę i materiał genetyczny.
Organizmy wielokomórkowe
Składają się z wielu komórek. Rośliny i zwierzęta to organizmy wielokomórkowe.
Komórki w organizmach wielokomórkowych są zróżnicowane. Oznacza to, że każda komórka ma swoje zadanie. Tworzą tkanki, narządy i układy narządów.
Na przykład, Twoje mięśnie składają się z komórek mięśniowych. Twój żołądek to narząd zbudowany z różnych tkanek. A układ pokarmowy to zespół narządów, które trawią jedzenie.
Czynności życiowe
Organizmy wykonują różne czynności życiowe. Dzięki nim mogą istnieć i rozwijać się.
Odżywianie się
Każdy organizm potrzebuje energii. Energię uzyskuje z pożywienia.
Autotrofy same wytwarzają pokarm. Przykładem są rośliny. Robią to dzięki fotosyntezie. Wykorzystują światło słoneczne, wodę i dwutlenek węgla.
Heterotrofy muszą pobierać pokarm z otoczenia. My, ludzie, jesteśmy heterotrofami. Jemy rośliny i zwierzęta.
Oddychanie
Oddychanie to proces uwalniania energii z pokarmu. Większość organizmów potrzebuje do tego tlenu.
Człowiek oddycha za pomocą płuc. Ryby oddychają skrzelami. A rośliny przez aparaty szparkowe na liściach.
Wydalanie
W trakcie procesów życiowych powstają zbędne produkty. Organizmy muszą się ich pozbyć.
Człowiek wydala mocz i pot. Rośliny pozbywają się wody przez transpirację.
Ruch
Ruch umożliwia organizmom przemieszczanie się. Dzięki temu mogą szukać pokarmu, unikać niebezpieczeństw i rozmnażać się.
Zwierzęta poruszają się na wiele sposobów. Chodzą, biegają, pływają, latają.
Rośliny też się poruszają. Choć robią to wolniej. Na przykład, korzenie rosną w kierunku wody.
Reakcja na bodźce
Organizmy reagują na zmiany w otoczeniu. Na przykład, gdy dotkniesz gorącego garnka, cofasz rękę.
Rośliny też reagują. Na przykład, liście słonecznika zwracają się w stronę słońca.
Rozmnażanie się
Rozmnażanie się to proces powstawania nowych osobników. Dzięki temu gatunki mogą przetrwać.
Rozmnażanie bezpłciowe polega na powstawaniu potomstwa z jednego rodzica. Przykładem jest podział komórki u bakterii.
Rozmnażanie płciowe polega na połączeniu komórek rozrodczych (gamet) dwóch rodziców. Człowiek rozmnaża się płciowo.
Wzrost i rozwój
Organizmy rosną i rozwijają się. Oznacza to, że zwiększają swoje rozmiary i zmieniają się.
Dziecko rośnie i staje się dorosłym. Ziarno kiełkuje i wyrasta na roślinę.
Przykłady z życia codziennego
Spójrz na swój obiad! Jesz kurczaka (zwierzę) i ziemniaki (roślina). Pobierasz pokarm, żeby mieć energię (odżywianie się).
Kiedy biegniesz, oddychasz szybciej (oddychanie). Twoje ciało się poci (wydalanie).
Gdy świeci słońce, czujesz ciepło (reakcja na bodźce). Twoje ciało reaguje, żeby utrzymać stałą temperaturę.
Podsumowanie
Mam nadzieję, że teraz lepiej rozumiesz budowę i czynności życiowe organizmów. Pamiętaj, że to fascynujący temat! Powodzenia na sprawdzianie!
Organizmy, komórki, odżywianie, oddychanie, wydalanie, ruch, reakcja na bodźce, rozmnażanie, wzrost i rozwój – to kluczowe słowa, które warto zapamiętać.
Ćwicz i powtarzaj materiał. Z pewnością dasz radę!
