Hej! Gotowi na sprawdzian z biologii? Klasa 5, dział 5 – damy radę! Ten przewodnik pomoże Ci wszystko powtórzyć i zapamiętać. Trzymam kciuki!
Królestwa organizmów
Pamiętasz, że organizmy dzielimy na królestwa? Jest ich kilka. Każde ma swoje charakterystyczne cechy.
Podział organizmów na królestwa
To bardzo ważne! Musisz znać podstawowe królestwa. Są to: bakterie, protisty, grzyby, rośliny i zwierzęta.
Bakterie są bardzo małe. Zazwyczaj jedno komórkowe. Występują wszędzie!
Protisty są bardzo zróżnicowane. Mogą być jedno- lub wielokomórkowe. Część z nich przypomina rośliny, część zwierzęta.
Grzyby żywią się martwą materią. Albo pasożytują na innych organizmach. Mają budowę strzępkową.
Rośliny wytwarzają pokarm w procesie fotosyntezy. Mają chlorofil.
Zwierzęta są organizmami cudzożywnymi. Oznacza to, że muszą pobierać pokarm z otoczenia.
Bakterie – mali, ale ważni
Bakterie są naprawdę wszędzie! W powietrzu, w wodzie, w glebie. Nawet w naszym ciele! Niektóre są pożyteczne, inne szkodliwe.
Budowa bakterii
Bakteria jest jednokomórkowa. Nie ma jądra komórkowego. Ma za to materiał genetyczny w postaci kolistego chromosomu.
Często otoczona jest ścianą komórkową. Niektóre bakterie mają rzęski. Służą im do poruszania się.
Znaczenie bakterii w przyrodzie i dla człowieka
Bakterie rozkładają martwą materię. Dzięki temu składniki odżywcze wracają do gleby. To bardzo ważne dla obiegu materii w przyrodzie!
Niektóre bakterie żyją w naszych jelitach. Pomagają nam trawić pokarm. Są to np. bakterie E. coli.
Niestety, niektóre bakterie są chorobotwórcze. Wywołują np. anginę, gruźlicę czy salmonellę. Dlatego tak ważna jest higiena!
Grzyby – fascynujący świat
Grzyby to bardzo ciekawe organizmy! Nie są ani roślinami, ani zwierzętami. Mają własne królestwo.
Budowa grzybów
Grzyby składają się ze strzępek. To takie cienkie nitki. Strzępki tworzą grzybnię. To ukryta część grzyba.
Część grzyba, którą widzimy, to owocnik. Składa się z kapelusza i trzonu.
Odżywianie się grzybów
Grzyby są cudzożywne. Oznacza to, że nie wytwarzają same pokarmu. Pobierają go z otoczenia.
Niektóre grzyby są saprofitami. Żywią się martwą materią organiczną. Np. liśćmi, gałęziami.
Inne grzyby są pasożytami. Żyją na innych organizmach i szkodzą im. Np. huba na drzewie.
Są też grzyby symbionty. Żyją w symbiozie z innymi organizmami. Np. mikoryza - grzyb, który żyje z korzeniami drzew.
Znaczenie grzybów w przyrodzie i dla człowieka
Grzyby rozkładają martwą materię. Oczyszczają lasy i gleby.
Są ważnym składnikiem pożywienia. Pieczarki, borowiki, kurki – pyszne!
Niektóre grzyby wykorzystuje się do produkcji leków. Np. penicylina, czyli antybiotyk.
Niestety, niektóre grzyby są trujące. Zbieraj tylko te, które znasz!
Rośliny – zieloni producenci
Rośliny są bardzo ważne dla życia na Ziemi. Wytwarzają tlen i pokarm.
Budowa roślin
Rośliny mają korzenie, łodygę i liście. Niektóre mają kwiaty i owoce.
Korzenie pobierają wodę i sole mineralne z gleby. Łodyga utrzymuje roślinę w pionie. Liście przeprowadzają fotosyntezę.
Fotosynteza
To bardzo ważny proces! Rośliny pobierają dwutlenek węgla z powietrza i wodę z gleby. Przy udziale światła słonecznego wytwarzają glukozę (pokarm) i tlen.
Chlorofil to zielony barwnik. Umożliwia roślinom przeprowadzanie fotosyntezy.
Znaczenie roślin w przyrodzie i dla człowieka
Rośliny wytwarzają tlen. Umożliwiają życie zwierzętom i ludziom.
Są podstawą łańcucha pokarmowego. Stanowią pokarm dla zwierząt roślinożernych.
Dostarczają nam pożywienia. Warzywa, owoce, zboża – to wszystko rośliny!
Wykorzystujemy je do produkcji leków, ubrań i papieru.
Zwierzęta – ruch i różnorodność
Zwierzęta są bardzo zróżnicowaną grupą organizmów. Mają różne kształty, rozmiary i sposoby życia.
Podział zwierząt
Dzielimy je na bezkręgowce i kręgowce. Bezkręgowce nie mają szkieletu wewnętrznego. Np. owady, pająki, ślimaki.
Kręgowce mają szkielet wewnętrzny. Np. ryby, płazy, gady, ptaki i ssaki.
Odżywianie się zwierząt
Zwierzęta są cudzożywne. Muszą pobierać pokarm z otoczenia.
Dzielimy je na roślinożerców, mięsożerców i wszystkożerców.
Znaczenie zwierząt w przyrodzie i dla człowieka
Zwierzęta zapylają kwiaty. Rozsiewają nasiona.
Regulują liczebność populacji innych organizmów. Np. drapieżniki polują na roślinożerców.
Dostarczają nam pożywienia. Mięso, mleko, jaja – to wszystko produkty pochodzenia zwierzęcego.
Wykorzystujemy je do pracy i transportu. Konie, osły, woły.
Podsumowanie
Gratulacje! Przeszliśmy przez cały materiał. Pamiętaj o najważniejszych rzeczach:
- Podział organizmów na królestwa: bakterie, protisty, grzyby, rośliny i zwierzęta.
- Budowa i znaczenie bakterii.
- Budowa, odżywianie i znaczenie grzybów.
- Budowa i rola roślin w fotosyntezie.
- Podział i znaczenie zwierząt.
Powtórz wszystko jeszcze raz. Powodzenia na sprawdzianie! Dasz radę!
