Biologia Nauka O Zyciu Sprawdzian Klasa 5 Nowa Era

Written by Margaret Weigel
Updated at: 07 June 2025

Hej! Zaraz sprawdzian z biologii? Bez obaw! Razem damy radę! Ten przewodnik pomoże Ci się przygotować. Skupimy się na najważniejszych zagadnieniach.

Co to jest biologia?

Biologia to nauka o życiu. Bada wszystko, co żyje. Od najmniejszych bakterii po największe wieloryby. Zajmuje się budową, funkcjonowaniem i pochodzeniem organizmów.

Działy biologii

Biologia dzieli się na wiele działów. Oto kilka najważniejszych:

Botanika - nauka o roślinach.
Zoologia - nauka o zwierzętach.
Mikrobiologia - nauka o mikroorganizmach (np. bakterie, wirusy).
Anatomia - nauka o budowie organizmów.
Fizjologia - nauka o funkcjonowaniu organizmów.

Pamiętaj! Każdy dział jest ważny. Razem tworzą kompletną wiedzę o życiu.

Cechy organizmów żywych

Co odróżnia istotę żywą od rzeczy martwej? Istnieje kilka podstawowych cech:

Budowa komórkowa - wszystkie organizmy są zbudowane z komórek.
Odżywianie się - pobieranie pokarmu i energii.
Oddychanie - pobieranie tlenu i wydalanie dwutlenku węgla (nie zawsze!).
Wydalanie - usuwanie zbędnych produktów przemiany materii.
Ruch - zmiana położenia lub kształtu.
Reagowanie na bodźce - odpowiadanie na zmiany w otoczeniu.
Rozmnażanie się - tworzenie potomstwa.
Wzrost i rozwój - zwiększanie rozmiarów i doskonalenie budowy.

Zapamiętaj! Wszystkie te cechy muszą występować razem. Wtedy możemy mówić o organizmie żywym.

Komórka – podstawowa jednostka życia

Komórka to najmniejsza jednostka życia. Jest jak mały budynek. Z niej zbudowane są wszystkie organizmy.

Budowa komórki

Komórka składa się z kilku podstawowych elementów:

Błona komórkowa - otacza komórkę, chroni ją i reguluje przepływ substancji.
Cytoplazma - galaretowata substancja wypełniająca komórkę.
Jądro komórkowe - zawiera materiał genetyczny (DNA), kontroluje działanie komórki. (Nie wszystkie komórki je mają!)

W komórkach roślinnych wystepują dodatkowo:

Chloroplasty - zachodzi w nich fotosynteza (produkcja pokarmu).
Ściana komórkowa - dodatkowa warstwa ochronna, nadaje kształt komórce.
Wakuola - magazynuje wodę i inne substancje.

Zwróć uwagę! Komórki roślinne różnią się od komórek zwierzęcych. Mają dodatkowe elementy.

Rośliny – producenci pokarmu

Rośliny to organizmy samożywne. Same wytwarzają pokarm w procesie fotosyntezy.

Fotosynteza

Fotosynteza to proces, w którym rośliny, przy użyciu energii słonecznej, wytwarzają cukry (pokarm) z dwutlenku węgla i wody. Wydzielają przy tym tlen.

Zapamiętaj wzór fotosyntezy: dwutlenek węgla + woda + energia słoneczna -> cukry + tlen

Budowa rośliny

Roślina składa się z kilku podstawowych organów:

Korzeń - utrzymuje roślinę w podłożu i pobiera wodę z solami mineralnymi.
Łodyga - podtrzymuje liście i kwiaty, transportuje substancje.
Liście - zachodzi w nich fotosynteza.
Kwiaty - służą do rozmnażania.
Owoce - zawierają nasiona.

Każdy organ pełni ważną funkcję. Dzięki temu roślina może żyć i rosnąć.

Zwierzęta – konsumenci

Zwierzęta to organizmy cudzożywne. Muszą pobierać pokarm od innych organizmów.

Podział zwierząt ze względu na sposób odżywiania się

Roślinożercy - żywią się roślinami.
Mięsożercy - żywią się mięsem.
Wszystkożercy - żywią się zarówno roślinami, jak i mięsem.
Drapieżniki - polują na inne zwierzęta.
Padlinożercy - żywią się martwymi zwierzętami.

Kręgowce i bezkręgowce

Zwierzęta dzielimy na:

Kręgowce - posiadają szkielet wewnętrzny z kręgosłupem (np. ryby, płazy, gady, ptaki, ssaki).
Bezkręgowce - nie posiadają kręgosłupa (np. owady, ślimaki, dżdżownice).

Pamiętaj! To podstawowy podział zwierząt.

Grzyby i bakterie – destruenci

Grzyby i bakterie to organizmy, które rozkładają martwą materię organiczną. Nazywamy je destruentami lub reducentami.

Rola grzybów i bakterii

Grzyby i bakterie pełnią bardzo ważną rolę w przyrodzie. Umożliwiają krążenie materii. Rozkładają szczątki roślin i zwierząt. Dzięki temu pierwiastki wracają do gleby i mogą być ponownie wykorzystane przez rośliny.

Pamiętaj! Nie wszystkie bakterie i grzyby są szkodliwe. Wiele z nich jest pożytecznych.