Cześć! Dzisiaj porozmawiamy o zlodowaceniach na obszarze Polski. To temat z geografii dla klasy 7, ale spokojnie, wyjaśnimy go krok po kroku, żeby wszystko było jasne i zrozumiałe.
Zacznijmy od podstaw. Co to w ogóle jest zlodowacenie? To okres, w którym klimat na Ziemi staje się znacznie chłodniejszy. Powoduje to powiększanie się lodowców i pokrywy śnieżnej na dużej części lądów.
Co to jest Lodowiec?
Wyobraź sobie wielką rzekę, ale zamiast wody płynie lód! To właśnie jest lodowiec. Powstaje on przez wiele lat z nagromadzonego śniegu. Śnieg pod wpływem ciężaru zamienia się w lód. Lodowiec powoli się przesuwa pod wpływem grawitacji.
Lodowce występują w górach (lodowce górskie) oraz na obszarach polarnych (lodowce kontynentalne). Na obszarze Polski współcześnie nie ma lodowców, ale były one tutaj w przeszłości. To właśnie o tym, jak lodowce kształtowały nasz kraj, będziemy mówić.
Zlodowacenia w Polsce - Historia Lodowa
Polska leży w strefie klimatu umiarkowanego. Oznacza to, że mamy ciepłe lata i chłodne zimy. Ale w przeszłości klimat był dużo surowszy. Kilkukrotnie nasz kraj był pokryty lodowcem. Te okresy nazywamy zlodowaceniami.
Najważniejsze zlodowacenia, które miały wpływ na obszar Polski to: zlodowacenie południowopolskie (najstarsze), zlodowacenie środkowopolskie i zlodowacenie północnopolskie (najmłodsze). Każde z nich trwało tysiące lat.
Zlodowacenie Południowopolskie
To najstarsze zlodowacenie, o którym wiemy. Lodowiec dotarł aż do północnych podnóży Karpat i Sudetów. Ślady tego zlodowacenia są trudne do odnalezienia, ponieważ zostały one w dużej mierze zniszczone przez kolejne zlodowacenia.
Zlodowacenie Środkowopolskie
Podczas tego zlodowacenia lód dotarł do linii zbliżonej do dzisiejszych Wyżyn Polskich. Lodowiec był potężny i pozostawił po sobie wiele charakterystycznych form terenu.
Zlodowacenie Północnopolskie (Bałtyckie)
To ostatnie zlodowacenie, które miało wpływ na obszar Polski. Zakończyło się około 11 700 lat temu. Lodowiec objął swoim zasięgiem całą północną Polskę. Dlatego też na północy Polski widoczne są najświeższe ślady jego działalności. Można śmiało powiedzieć, że to właśnie to zlodowacenie ukształtowało krajobraz, który znamy dzisiaj.
Jak Lodowce Kształtowały Polskę?
Lodowce to potężne siły natury. Podczas swojego ruchu wywierają ogromny wpływ na krajobraz. Erozja lodowcowa, transport materiału skalnego i akumulacja to procesy, które prowadzą do powstania charakterystycznych form terenu.
Erozja lodowcowa to nic innego jak niszczące działanie lodowca na podłoże. Lód, przesuwając się, zdziera, rysuje i wygładza skały. Można to porównać do papieru ściernego, który wygładza drewno. Podobnie lodowiec wygładzał i polerował skały. Dodatkowo, woda z topniejącego lodowca wypłukiwała i rozpuszczała skały, co również przyczyniało się do erozji.
Transport materiału skalnego to przenoszenie przez lodowiec skał, piasku i żwiru. Lodowiec niczym taśmociąg transportował ogromne ilości materiału na duże odległości. Wyobraź sobie, że lodowiec to ogromny buldożer, który pcha przed sobą i w sobie olbrzymie ilości ziemi i kamieni.
Akumulacja to proces osadzania materiału transportowanego przez lodowiec. Gdy lodowiec topniał, materiał, który transportował, osadzał się, tworząc nowe formy terenu. To trochę tak, jakby buldożer, o którym mówiliśmy wcześniej, wysypywał cały swój ładunek w jednym miejscu.
Formy Terenu Powstałe w Wyniku Działalności Lodowców
Dzięki erozji, transportowi i akumulacji lodowcowej na obszarze Polski powstało wiele charakterystycznych form terenu. Oto kilka przykładów:
Moreny
To wały usypane z materiału skalnego transportowanego przez lodowiec. Wyróżniamy moreny czołowe, które powstały na przedzie lodowca, oraz moreny boczne, usypane po bokach lodowca. Moreny czołowe często tworzą malownicze wzgórza.
Rynny Lodowcowe
To długie i wąskie zagłębienia w terenie, powstałe w wyniku erozji lodowcowej. Często wypełnione są wodą, tworząc jeziora rynnowe. Przykładem jest np. Jezioro Gopło.
Ozy
To długie, kręte wały usypane z piasku i żwiru. Powstały w wyniku osadzania się materiału w tunelach pod lodowcem. Można sobie wyobrazić, że to takie kręte drogi usypane przez lodowiec.
Kemy
To pagórki i wzgórza zbudowane z piasku i żwiru. Powstały w wyniku osadzania się materiału w szczelinach i zagłębieniach lodowca.
Sandry
To rozległe równiny zbudowane z piasku i żwiru. Powstały w wyniku osadzania się materiału z wód roztopowych wypływających z lodowca. Sandry przypominają piaszczyste pustynie.
Jeziora Polodowcowe
To jeziora powstałe w wyniku działalności lodowców. Wyróżniamy jeziora morenowe, powstałe za morenami czołowymi, jeziora rynnowe, wypełniające rynny lodowcowe, oraz jeziora wytopiskowe, powstałe w zagłębieniach po wytopieniu się brył lodu.
Podsumowanie
Zlodowacenia miały ogromny wpływ na kształtowanie krajobrazu Polski. Dzięki działalności lodowców powstały charakterystyczne formy terenu, takie jak moreny, rynny lodowcowe, ozy, kemy, sandry i jeziora polodowcowe. Znajomość tych form pozwala nam lepiej zrozumieć historię naszego kraju i docenić piękno jego krajobrazu.
Pamiętaj, że zlodowacenia to nie tylko odległa historia. Zmiany klimatyczne zachodzą również współcześnie i mogą prowadzić do zmian w środowisku naturalnym. Dlatego warto dbać o naszą planetę i chronić ją przed negatywnymi skutkami działalności człowieka.
