Hej! Zaraz spróbujemy ogarnąć "Zdążyć przed Panem Bogiem" na kartkówkę. To może brzmieć strasznie, ale spokojnie, rozłożymy to na czynniki pierwsze.
Co to w ogóle jest "Zdążyć przed Panem Bogiem"?
To tytuł książki, a właściwie reportażu, napisanego przez Hannę Krall. Autorka rozmawiała z Markiem Edelmanem, jednym z przywódców powstania w getcie warszawskim i lekarzem kardiologiem. Książka opowiada o jego doświadczeniach podczas wojny i po niej. Ważne jest, że to nie jest powieść. To relacja oparta na prawdziwych wydarzeniach i wspomnieniach Edelmana.
Wyobraź sobie, że rozmawiasz z dziadkiem o jego młodości. On opowiada Ci o trudnych chwilach, o wyborach, których musiał dokonać. Hanna Krall zrobiła coś podobnego z Edelmanem. Ale zamiast rodzinnych historii, usłyszała opowieść o walce o życie i śmierci na tle okrucieństwa wojny.
Kluczowe postacie
Marek Edelman to główny bohater. Był działaczem Bundu (żydowskiej partii robotniczej) i jednym z dowódców powstania w getcie warszawskim. Po wojnie został lekarzem kardiologiem. Jego doświadczenia, zarówno te wojenne, jak i powojenne, stanowią podstawę książki. Musisz go dobrze znać na kartkówkę.
Hanna Krall to autorka. To ona przeprowadziła wywiady z Edelmanem i spisała jego relacje. Ważne jest, że jej rola nie ogranicza się tylko do bycia "przepisywaczem". Jej pytania, jej sposób prowadzenia rozmowy, też mają wpływ na to, jak książka wygląda. Pamiętaj o jej nazwisku.
O czym opowiada książka?
Książka porusza wiele ważnych tematów. Przede wszystkim opowiada o Holocauście, czyli o systematycznym mordowaniu Żydów przez nazistowskie Niemcy podczas II wojny światowej. Opisuje także powstanie w getcie warszawskim, które było aktem desperackiego oporu przeciwko zagładzie. Porusza też temat moralności w ekstremalnych sytuacjach. Jak postępować, kiedy trzeba wybierać, kto ma przeżyć, a kto umrzeć?
Pomyśl o filmie akcji, gdzie bohater musi zdecydować, kogo uratować: przyjaciela czy niewinnego cywila. W "Zdążyć przed Panem Bogiem" te dylematy są jeszcze bardziej bolesne, bo dotyczą prawdziwych ludzi i sytuacji, w których stawką było życie. To nie jest zabawa.
"Zdążyć przed Panem Bogiem" - tytuł
Sam tytuł jest bardzo ważny i skłania do refleksji. Edelman, jako lekarz, walczy o życie pacjentów. Uważa, że stara się „zdążyć przed Panem Bogiem”, czyli przed naturalną śmiercią. Jego zadaniem jest przedłużać życie, ratować je za wszelką cenę. To jego sposób na walkę ze śmiercią i rozpaczą.
Wyobraź sobie, że prowadzisz samochód. Widzisz, że ktoś wbiega na jezdnię. Twoim zadaniem jest zareagować tak szybko, żeby uniknąć wypadku. Edelman jako lekarz robi coś podobnego – stara się jak najszybciej zareagować, żeby uratować życie pacjenta. Musi być szybszy od śmierci.
Powstanie w getcie warszawskim
To kluczowy moment w książce. Powstanie było aktem beznadziejnego heroizmu. Żydzi, zamknięci w getcie, wiedzieli, że są skazani na śmierć. Postanowili jednak walczyć, żeby umrzeć z godnością. Edelman był jednym z przywódców tego powstania. Jego relacja z tamtych wydarzeń jest wstrząsająca i pełna emocji.
Pomyśl o meczu piłkarskim, w którym Twoja drużyna przegrywa 0:5 na kilka minut przed końcem. Wszyscy wiedzą, że przegracie. Ale mimo to, walczycie do końca, żeby pokazać, że się nie poddajecie. Powstanie w getcie warszawskim było czymś podobnym. To była walka o honor i o pamięć.
Etyka i moralność w ekstremalnych sytuacjach
Książka stawia trudne pytania o to, jak zachować się w sytuacjach ekstremalnych. Czy wolno poświęcić jedno życie, żeby uratować inne? Czy można wybierać, kto ma przeżyć, a kto umrzeć? Edelman często musiał podejmować takie decyzje. Jego wspomnienia pokazują, jak trudne i bolesne były to wybory.
Wyobraź sobie, że jesteś lekarzem na wojnie. Masz tylko jedno lekarstwo, a dwóch rannych żołnierzy potrzebuje go natychmiast. Komu je podasz? To bardzo trudne pytanie. Podobne dylematy stają przed Edelmanem w książce. Nie ma dobrych odpowiedzi, tylko złe i gorsze.
Rola pamięci
"Zdążyć przed Panem Bogiem" to także książka o pamięci. O tym, jak ważne jest pamiętanie o przeszłości, żeby nie powtarzać błędów. Edelman opowiada o swoich przeżyciach, żeby przestrzec przed okrucieństwem i nienawiścią. Chce, żeby ludzie pamiętali o Holokauście i o tych, którzy zginęli.
Pomyśl o zdjęciach rodzinnych. Oglądamy je, żeby przypomnieć sobie o ważnych chwilach i o ludziach, którzy odeszli. Książka Hanny Krall jest jak takie zdjęcie – przypomina nam o trudnej przeszłości i o tym, żeby o niej nie zapominać. To nasza historia, którą musimy znać.
Na co zwrócić uwagę na kartkówce?
Przede wszystkim na postać Marka Edelmana. Kim był, co robił, jakie miał poglądy. Ważne jest, żeby znać kontekst historyczny – Holokaust, powstanie w getcie warszawskim. Zwróć uwagę na tytuł książki i jego znaczenie. Pamiętaj o roli Hanny Krall jako autorki. I przede wszystkim, staraj się zrozumieć przesłanie książki – o walce o życie, o moralności, o pamięci.
Spójrz na to jak na przygotowanie do rozmowy o ważnym filmie. Jeśli wiesz, kim byli aktorzy, o czym był film i jakie miał przesłanie, poradzisz sobie. Dokładnie tak samo jest z "Zdążyć przed Panem Bogiem". Grunt to zrozumieć, o co w tym wszystkim chodzi. Powodzenia!
