Witaj ósmoklasisto! Przygotuj się na podróż po świecie zdań złożonych.
Będziemy odkrywać zdania złożone współrzędnie i podrzędnie.
To jak budowanie domu: masz różne części, które razem tworzą całość.
Zdania Złożone Współrzędnie
Wyobraź sobie wagoniki pociągu. Są połączone, ale każdy może istnieć osobno.
To właśnie zdanie złożone współrzędnie.
Składa się z dwóch lub więcej zdań pojedynczych.
Te zdania są równorzędne, czyli żadne nie jest ważniejsze od drugiego.
Spójniki
Spójniki łączą te zdania. Pomyśl o nich jak o zaczepach wagoników.
Najważniejsze spójniki to: i, oraz, a, ale, lecz, jednak, więc, dlatego, bowiem.
Przykład: Lubię jabłka, a ona woli gruszki.
Widzisz? Oba zdania są równie ważne.
Rodzaje Zdań Złożonych Współrzędnie
Są różne rodzaje, jak różne rodzaje wagoników!
Łączne
Łączą po prostu dwa zdania. Jak dwa wagoniki doczepione do siebie.
Spójniki: i, oraz, a także, jak również.
Przykład: Pada deszcz i wieje wiatr.
Rozłączne
Dają wybór. Jak rozwidlenie torów.
Spójniki: albo, lub, bądź.
Przykład: Pojedziemy na rower albo pójdziemy na spacer.
Przeciwstawne
Pokazują kontrast. Jak dwa wagoniki jadące w przeciwnych kierunkach (choć to niemożliwe w pociągu!).
Spójniki: ale, lecz, jednak, zaś.
Przykład: Chciałem pójść do kina, ale byłem zmęczony.
Wynikowe
Jedno zdanie wynika z drugiego. Jak wagonik jadący za innym.
Spójniki: więc, dlatego, toteż.
Przykład: Byłem głodny, więc zjadłem kanapkę.
Wyjaśniające
Jedno zdanie wyjaśnia drugie. Jak dodawanie informacji do wagonika.
Spójniki: bowiem, ponieważ, czyli, to jest.
Przykład: Spóźniłem się, bowiem autobus miał opóźnienie.
Zdania Złożone Podrzędnie
Teraz wyobraź sobie drzewo. Ma pień (zdanie główne) i gałęzie (zdania podrzędne).
Zdanie podrzędne zależy od zdania głównego.
Nie może istnieć samodzielnie.
Zdanie podrzędne odpowiada na pytanie. Pytanie zadajemy zdaniu głównemu.
Zdanie Główne i Podrzędne
Zdanie główne to "pień" drzewa. Jest niezależne.
Zdanie podrzędne to "gałąź". Zależy od pnia.
Przykład: Powiem Ci, co myślę. (Powiem Ci co? Co myślę - zdanie podrzędne).
Rodzaje Zdań Złożonych Podrzędnie
Gałęzie drzewa mogą być różne. Podobnie jak rodzaje zdań podrzędnych!
Podmiotowe
Odpowiada na pytania: kto? co?.
Przykład: Kto to zrobił, niech się przyzna. (Kto niech się przyzna? Kto to zrobił).
Orzecznikowe
Odpowiada na pytania: kim jest? czym jest? jaki jest?.
Przykład: On jest taki, jaki chce być. (On jest taki jaki? Jaki chce być).
Dopełnieniowe
Odpowiada na pytania przypadków zależnych (kogo? czego? komu? czemu? kogo? co? kim? czym?).
Przykład: Wiem, że to zrobiłeś. (Wiem co? Że to zrobiłeś).
Przydawkowe
Określa rzeczownik. Jak przymiotnik.
Odpowiada na pytania: jaki? który? czyj? ile?.
Przykład: Lubię filmy, które bawią. (Lubię filmy jakie? Które bawią).
Okolicznikowe
Określa okoliczności. Jak przysłówki.
Odpowiada na pytania: jak? gdzie? kiedy? dlaczego? po co? w jakim celu? mimo co? pod jakim warunkiem?.
Przykład: Pójdę tam, gdzie Ty pójdziesz. (Pójdę tam gdzie? Gdzie Ty pójdziesz).
Okolicznikowe dzielą się na:
- miejsca (gdzie?)
- czasu (kiedy?)
- sposobu (jak?)
- przyczyny (dlaczego?)
- celu (po co?)
- warunku (pod jakim warunkiem?)
- przyzwolenia (mimo co?)
Pamiętaj! Zrozumienie różnicy między zdaniami złożonymi to klucz do sukcesu!
Ćwicz, analizuj i baw się językiem polskim!
Powodzenia na sprawdzianie!
