Witajcie, drodzy uczniowie! Przygotujmy się razem do egzaminu z zdań złożonych. Zrozumienie ich konstrukcji i rodzajów to klucz do sukcesu.
Zdania Złożone Współrzędnie
Zacznijmy od zdań złożonych współrzędnie. Są to zdania, w których poszczególne człony składowe są równorzędne.
Rodzaje zdań złożonych współrzędnie
Istnieją różne rodzaje zdań złożonych współrzędnie. Zobaczmy, jakie:
Zdania łączne
Zdania łączne wyrażają następstwo zdarzeń. Łączymy je spójnikami: i, oraz, a, jak również, tudzież.
Na przykład: Uczę się pilnie, i zdam egzamin. Widzimy, że oba zdania są równie ważne.
Zdania rozłączne
Zdania rozłączne przedstawiają alternatywę. Używamy spójników: albo, lub, bądź, czy.
Na przykład: Pójdę do kina, albo zostanę w domu. Wybieramy jedną z możliwości.
Zdania przeciwstawne
Zdania przeciwstawne wyrażają kontrast. Spójniki to: ale, lecz, a, jednak, natomiast, zaś.
Na przykład: Chcę iść na spacer, ale pada deszcz. Mamy sprzeczność.
Zdania wynikowe
Zdania wynikowe pokazują, że jedno zdanie jest skutkiem drugiego. Spójniki: więc, zatem, dlatego, to też.
Na przykład: Jestem zmęczony, więc pójdę spać. Zmęczenie jest przyczyną pójścia spać.
Pamiętaj! Przed spójnikami w zdaniach złożonych współrzędnie stawiamy przecinek.
Zdania Złożone Podrzędnie
Teraz przejdźmy do zdań złożonych podrzędnie. Tutaj jeden człon zdania (podrzędny) jest zależny od drugiego (nadrzędnego).
Rodzaje zdań złożonych podrzędnie
Istnieje wiele rodzajów zdań złożonych podrzędnie. Przyjrzyjmy się najważniejszym:
Zdania podmiotowe
Zdania podmiotowe odpowiadają na pytanie: kto? co? Zastępują podmiot w zdaniu nadrzędnym.
Na przykład: Kto pilnie się uczy, ten zda egzamin. "Kto pilnie się uczy" to podmiot zdania "ten zda egzamin".
Zdania orzecznikowe
Zdania orzecznikowe odpowiadają na pytanie: kim jest? czym jest? jaki jest? Zastępują orzecznik.
Na przykład: Jestem taki, jaki chcę być. "Jaki chcę być" to orzecznik.
Zdania przydawkowe
Zdania przydawkowe odpowiadają na pytanie: jaki? który? czyj? ile? czego? z czego? Określają rzeczownik w zdaniu nadrzędnym.
Na przykład: Lubię książki, które opowiadają ciekawe historie. "Które opowiadają ciekawe historie" to przydawka do "książki".
Zdania dopełnieniowe
Zdania dopełnieniowe odpowiadają na pytania przypadków zależnych (oprócz mianownika i wołacza). Zastępują dopełnienie.
Na przykład: Wiem, że to trudne. "Że to trudne" to dopełnienie.
Zdania okolicznikowe
Zdania okolicznikowe określają okoliczności czynności. Istnieje wiele rodzajów zdań okolicznikowych:
- Zdania okolicznikowe czasu: kiedy? jak długo? odkąd? dopóki? Na przykład: Zjem obiad, gdy wrócę do domu.
- Zdania okolicznikowe miejsca: gdzie? skąd? dokąd? którędy? Na przykład: Pójdę, gdzie mnie oczy poniosą.
- Zdania okolicznikowe sposobu: jak? w jaki sposób? Na przykład: Zrób to tak, jak ci pokazałem.
- Zdania okolicznikowe przyczyny: dlaczego? z jakiej przyczyny? Na przykład: Nie poszedłem do szkoły, bo byłem chory.
- Zdania okolicznikowe celu: po co? w jakim celu? Na przykład: Uczę się pilnie, żeby zdać egzamin.
- Zdania okolicznikowe warunku: pod jakim warunkiem? w jakim wypadku? Na przykład: Zdam egzamin, jeśli będę się uczył.
- Zdania okolicznikowe przyzwolenia: mimo co? pomimo czego? Na przykład: Pójdę na spacer, chociaż pada deszcz.
- Zdania okolicznikowe stopnia i miary: jak bardzo? w jakim stopniu? Na przykład: Jestem tak zmęczony, że nie mogę wstać.
Pamiętaj! Zanim zaczniesz analizować zdanie złożone podrzędnie, znajdź zdanie nadrzędne i zadaj odpowiednie pytanie, aby określić rodzaj zdania podrzędnego.
Podsumowanie
Gratulacje! Przeszliśmy przez najważniejsze zagadnienia dotyczące zdań złożonych współrzędnie i podrzędnie.
Zdania złożone współrzędnie to zdania równorzędne połączone spójnikami. Rozróżniamy zdania łączne, rozłączne, przeciwstawne i wynikowe.
Zdania złożone podrzędnie to zdania, w których jeden człon jest zależny od drugiego. Rozróżniamy zdania podmiotowe, orzecznikowe, przydawkowe, dopełnieniowe i okolicznikowe (czasu, miejsca, sposobu, przyczyny, celu, warunku, przyzwolenia, stopnia i miary).
Pamiętaj o ćwiczeniach! Analizuj zdania, szukaj zdań nadrzędnych i podrzędnych, określaj ich rodzaje. Powodzenia na egzaminie!
Wierzę w Was! Dacie radę!
