Cześć! Dzisiaj zajmiemy się zdaniami złożonymi podrzędnie. To temat, który może wydawać się trudny, ale krok po kroku go ogarniemy. Przygotuj się na dawkę wiedzy z przykładami.
Czym jest zdanie złożone?
Zanim przejdziemy do zdań podrzędnych, przypomnijmy sobie, czym w ogóle jest zdanie złożone. Zdanie złożone to takie zdanie, które składa się z co najmniej dwóch orzeczeń. Orzeczenie to część zdania, która mówi nam, co robi podmiot. Na przykład, w zdaniu "Ola czyta książkę", orzeczeniem jest "czyta".
Jeśli mamy więcej niż jedno orzeczenie, to mamy zdanie złożone. Na przykład: "Ola czyta książkę i Kasia słucha muzyki". Mamy tu dwa orzeczenia: "czyta" i "słucha". Oba te zdania połączone są spójnikiem "i". Zdania w zdaniu złożonym nazywamy zdaniami składowymi.
Zdania złożone dzielimy na różne rodzaje. Dzisiaj skupimy się na jednym z nich: zdaniach złożonych podrzędnie. Zapamiętaj: co najmniej dwa orzeczenia = zdanie złożone.
Zdanie złożone podrzędnie - co to takiego?
Zdanie złożone podrzędnie to takie zdanie, w którym jedno zdanie (zdanie podrzędne) jest zależne od drugiego zdania (zdanie nadrzędne). Można powiedzieć, że zdanie podrzędne odpowiada na pytanie zadawane przez zdanie nadrzędne. Brzmi skomplikowanie? Spokojnie, zaraz to rozjaśnimy przykładami.
Wyobraź sobie, że masz pytanie: "Dlaczego się spóźniłem?". Odpowiedź brzmi: "Ponieważ autobus się zepsuł". W tym przypadku "Dlaczego się spóźniłem?" to zdanie nadrzędne, a "Ponieważ autobus się zepsuł" to zdanie podrzędne. Zdanie podrzędne tłumaczy, dlaczego coś się wydarzyło.
Inny przykład: "Wiem, że jutro będzie padać". "Wiem" to zdanie nadrzędne, a "że jutro będzie padać" to zdanie podrzędne. Zdanie podrzędne dopełnia treść zdania nadrzędnego. Zdanie podrzędne nie może istnieć samodzielnie, potrzebuje zdania nadrzędnego, by miało sens.
Rodzaje zdań podrzędnych
Zdania podrzędne dzielimy na różne rodzaje, w zależności od tego, jaką funkcję pełnią w stosunku do zdania nadrzędnego. Poznajmy kilka podstawowych rodzajów:
Zdanie podrzędne podmiotowe
Odpowiada na pytania: kto? co? Zastępuje podmiot w zdaniu nadrzędnym. Na przykład: "Wiadomo, że Janek zdał egzamin". Zdanie "że Janek zdał egzamin" zastępuje podmiot "wiadomość". Możemy je zastąpić słowem: "Wiadomość jest taka, że Janek zdał egzamin."
Inny przykład: "Kto pyta, nie błądzi." Zdanie "Kto pyta" pełni rolę podmiotu w zdaniu "nie błądzi". Można to również rozumieć jako: "Ten, kto pyta, nie błądzi."
Zdanie podrzędne orzecznikowe
Odpowiada na pytania: kim jest? czym jest? Zastępuje orzecznik w zdaniu nadrzędnym. Przykład: "On jest taki, jakiego go zapamiętałem". Zdanie "jakiego go zapamiętałem" określa, jaki jest "on". Możemy to inaczej powiedzieć: "On jest taki, jak go pamiętam".
Kolejny przykład: "Problem polega na tym, że nie mamy czasu". Zdanie "że nie mamy czasu" określa, na czym polega problem. Orzecznik dopowiada coś o podmiocie poprzez łączenie z orzeczeniem.
Zdanie podrzędne dopełnieniowe
Odpowiada na pytania przypadków zależnych (kogo? czego? komu? czemu? kogo? co? kim? czym?). Zastępuje dopełnienie w zdaniu nadrzędnym. Na przykład: "Powiedziałem, że przyjdę". Zdanie "że przyjdę" jest dopełnieniem czasownika "powiedziałem". Możemy zapytać: "Powiedziałem co?".
Inny przykład: "Nie wiem, co mam robić". Zdanie "co mam robić" jest dopełnieniem czasownika "wiem". Pytanie: "Nie wiem czego?".
Zdanie podrzędne przydawkowe
Odpowiada na pytania: jaki? który? czyj? Określa rzeczownik w zdaniu nadrzędnym. Na przykład: "Kupiłem książkę, która mi się podobała". Zdanie "która mi się podobała" określa, jaką książkę kupiłem. Możemy zapytać: "Kupiłem jaką książkę?".
Inny przykład: "Spotkałem kolegę, którego nie widziałem od lat". Zdanie "którego nie widziałem od lat" określa, którego kolegę spotkałem. Jakiego kolegę?
Zdanie podrzędne okolicznikowe
Określa okoliczności, w jakich odbywa się czynność w zdaniu nadrzędnym. Odpowiada na pytania: gdzie? kiedy? jak? dlaczego? po co? pomimo czego? i inne. Jest wiele rodzajów zdań okolicznikowych:
- Zdanie podrzędne czasu: Odpowiada na pytanie: kiedy? Przykład: "Przyszedłem, gdy się ściemniło".
- Zdanie podrzędne miejsca: Odpowiada na pytanie: gdzie? Przykład: "Pójdę, gdzie mnie nogi poniosą".
- Zdanie podrzędne przyczyny: Odpowiada na pytanie: dlaczego? Przykład: "Spóźniłem się, bo autobus się zepsuł".
- Zdanie podrzędne celu: Odpowiada na pytanie: po co? Przykład: "Uczę się pilnie, żeby zdać egzamin".
- Zdanie podrzędne sposobu: Odpowiada na pytanie: jak? Przykład: "Zrobiłem to, jak mi kazałeś".
- Zdanie podrzędne warunku: Określa warunek, jaki musi być spełniony, aby coś się wydarzyło. Przykład: "Jeśli będziesz grzeczny, dostaniesz lody".
- Zdanie podrzędne przyzwolenia: Wskazuje na coś, co dzieje się pomimo jakiejś przeszkody. Przykład: "Chociaż pada deszcz, idziemy na spacer".
Jak rozpoznać zdanie podrzędne?
Najprościej jest zadać pytanie od zdania nadrzędnego. Jeśli na pytanie odpowiada całe zdanie, to jest to zdanie podrzędne. Zwróć uwagę na spójniki i zaimki, które łączą zdania: że, aby, bo, ponieważ, gdy, gdzie, jak, który, kto, jeśli, chociaż i inne.
Pamiętaj, że zdanie podrzędne nie może stać samodzielnie. Zawsze jest zależne od zdania nadrzędnego. Przetestuj zdanie: spróbuj je usunąć. Jeśli zdanie nadrzędne straci sens lub będzie niekompletne, to znaczy, że zdanie, które usunąłeś, jest podrzędne.
Ćwiczenia pomagają! Im więcej będziesz analizować zdań, tym łatwiej będzie Ci rozpoznawać zdania złożone podrzędnie i określać ich rodzaje.
Podsumowanie
Zdanie złożone podrzędnie to takie, w którym jedno zdanie jest zależne od drugiego. Dzielimy je na różne rodzaje, w zależności od ich funkcji: podmiotowe, orzecznikowe, dopełnieniowe, przydawkowe i okolicznikowe. Rozpoznawanie zdań podrzędnych ułatwiają pytania zadawane od zdania nadrzędnego oraz spójniki i zaimki. Powodzenia w ćwiczeniach!
