Cześć! Zaczynamy naszą przygodę z Perfektem w języku niemieckim. To jeden z czasów przeszłych, który jest bardzo często używany, szczególnie w mowie. Przygotuj się, bo zaraz wszystko stanie się jasne i proste! Damy radę!
Co to jest Perfekt?
Perfekt to czas przeszły złożony. Co to znaczy "złożony"? Oznacza to, że składa się z dwóch części. Jedną część stanowi czasownik posiłkowy, a drugą tzw. Partizip Perfekt, czyli imiesłów bierny przeszły. Za chwilę pokażę, co to konkretnie oznacza. Myśl o tym jak o składance, gdzie potrzebujesz dwóch klocków, by zbudować całość.
Czasownik posiłkowy, to najczęściej haben (mieć) albo sein (być). To, którego z nich użyjemy, zależy od konkretnego czasownika, którego używamy do wyrażenia czynności. Spokojnie, wytłumaczę, od czego to zależy. Imiesłów bierny przeszły, czyli Partizip Perfekt, to specyficzna forma czasownika, która tworzy przeszłość. Wygląda różnie w zależności od czasownika, ale istnieją pewne reguły.
Kiedy używamy Perfektu?
Używamy Perfektu, gdy mówimy o czynnościach, które miały miejsce w przeszłości, ale ich skutki są odczuwalne w teraźniejszości. Często używany jest w języku mówionym, kiedy opowiadamy o wydarzeniach z przeszłości. Wyobraź sobie, że spotykasz znajomego i pytasz go, co robił. Bardzo prawdopodobne, że odpowie, używając właśnie czasu Perfekt.
Na przykład, jeśli chcesz powiedzieć "Wypiłem kawę", użyjesz Perfektu. Mówisz o czymś, co się wydarzyło, a skutkiem jest to, że być może jesteś teraz bardziej pobudzony. Perfekt jest jak zdjęcie z wakacji, którym dzielisz się z przyjaciółmi – pokazuje coś, co się wydarzyło wcześniej. To bardzo popularny czas przeszły w codziennych rozmowach.
Jak tworzymy Perfekt?
Aby utworzyć zdanie w Perfekcie, potrzebujesz czasownika posiłkowego (haben albo sein) w odpowiedniej formie (odmienionego przez osoby) i Partizip Perfekt czasownika głównego. Konstrukcja zdania wygląda następująco: osoba + odmieniony haben/sein + reszta zdania + Partizip Perfekt na końcu. Szyk zdania jest bardzo ważny!
Zacznijmy od haben. Większość czasowników tworzy Perfekt z czasownikiem haben. Są to zazwyczaj czasowniki przechodnie (czyli takie, które wymagają dopełnienia), jak np. "czytać" (lesen), "pić" (trinken), "jeść" (essen). Jak odmienić haben? Już pokazuję: Ich habe, du hast, er/sie/es hat, wir haben, ihr habt, sie/Sie haben. To musisz się nauczyć na pamięć.
Teraz czas na sein. Niektóre czasowniki tworzą Perfekt z czasownikiem sein. Zazwyczaj są to czasowniki oznaczające ruch (fahren – jechać, gehen – iść), zmianę stanu (einschlafen – zasypiać, sterben – umierać) albo czasownik sein (być) sam w sobie. Odmiana sein w czasie teraźniejszym wygląda tak: Ich bin, du bist, er/sie/es ist, wir sind, ihr seid, sie/Sie sind. Również do zapamiętania!
Partizip Perfekt – czyli co to takiego?
Partizip Perfekt to forma czasownika, która wskazuje na przeszłość. Dla czasowników regularnych (słabych) tworzymy ją przez dodanie przedrostka ge- i końcówki -t do tematu czasownika. Na przykład: spielen (grać) -> gespielt (zagrany), lernen (uczyć się) -> gelernt (nauczony). Proste, prawda?
Dla czasowników nieregularnych (mocnych) sprawa jest trochę bardziej skomplikowana. Niestety, trzeba się nauczyć form Partizip Perfekt na pamięć. Często zmienia się samogłoska w temacie czasownika. Na przykład: essen (jeść) -> gegessen (zjedzony), trinken (pić) -> getrunken (wypity), schreiben (pisać) -> geschrieben (napisany). Nie martw się, z czasem zapamiętasz je wszystkie!
Jeżeli czasownik nierozdzielnie złożony (czyli taki, który ma przedrostek, który zawsze jest częścią czasownika, np. be-, ge-, er-, ver-, zer-) to Partizip Perfekt tworzymy bez ge-. Np. bekommen (dostawać) -> bekommen (dostany), bezahlen (płacić) -> bezahlt (zapłacony). A jeżeli czasownik jest rozdzielnie złożony (czyli taki, gdzie przedrostek oddziela się od czasownika w czasie teraźniejszym, np. an-, auf-, aus-, ein-, mit-, zu-), to w Partizip Perfekt wstawiamy ge- pomiędzy przedrostek a temat czasownika. Np. anrufen (dzwonić) -> angerufen (zadzwoniony), aufmachen (otwierać) -> aufgemacht (otwarty).
Przykłady zdań w Perfekcie
Oto kilka przykładów zdań w Perfekcie, żeby lepiej zrozumieć, jak to działa. Zauważ, jak odmieniony czasownik posiłkowy (haben lub sein) stoi na drugim miejscu w zdaniu, a Partizip Perfekt znajduje się na końcu.
Przykład 1: Ich habe ein Buch gelesen. (Przeczytałem książkę.) - Haben jest odmienione dla "ich" (ja), a gelesen to Partizip Perfekt od "lesen" (czytać).
Przykład 2: Du hast eine Pizza gegessen. (Zjadłeś pizzę.) - Haben jest odmienione dla "du" (ty), a gegessen to Partizip Perfekt od "essen" (jeść).
Przykład 3: Er ist nach Berlin gefahren. (On pojechał do Berlina.) - Sein jest odmienione dla "er" (on), a gefahren to Partizip Perfekt od "fahren" (jechać). Używamy sein, bo "fahren" to czasownik oznaczający ruch.
Przykład 4: Wir sind früh aufgestanden. (Wstaliśmy wcześnie.) - Sein jest odmienione dla "wir" (my), a aufgestanden to Partizip Perfekt od "aufstehen" (wstawać). Jest to czasownik rozdzielnie złożony, więc ge- wstawiamy między "auf-" i "-standen".
Ćwiczenia!
Spróbujmy teraz kilku ćwiczeń! Uzupełnij zdania, używając czasu Perfekt. Pamiętaj o odpowiedniej formie czasownika posiłkowego (haben lub sein) i poprawnej formie Partizip Perfekt.
1. Ich ____ (kaufen) ein neues Auto. (Ja ____ (kupić) nowy samochód.)
2. Du ____ (spielen) gestern Fußball. (Ty ____ (grać) wczoraj w piłkę nożną.)
3. Sie ____ (sein) sehr müde. (Ona ____ (być) bardzo zmęczona.)
4. Wir ____ (gehen) ins Kino. (My ____ (iść) do kina.)
5. Ihr ____ (lernen) Deutsch. (Wy ____ (uczyć się) niemieckiego.)
Odpowiedzi: 1. habe gekauft, 2. hast gespielt, 3. ist gewesen, 4. sind gegangen, 5. habt gelernt.
Podsumowanie
Gratulacje! Dotarliśmy do końca naszej lekcji o czasie Perfekt. Pamiętaj, że Perfekt to czas przeszły złożony, używany głównie w mowie. Składa się z odmienionego czasownika posiłkowego (haben lub sein) i Partizip Perfekt. Ćwicz regularnie, a wkrótce Perfekt nie będzie miał przed Tobą żadnych tajemnic! Powodzenia!
