Zastanówmy się, co to jest Samorząd Terytorialny w Polsce. To jakby małe państwa wewnątrz większego państwa, ale spokojnie, to nie separatyzm! Myśl o nich jak o klockach, z których zbudowana jest Polska.
Te klocki, czyli gminy, powiaty i województwa, mają swoje własne zadania i robią to, co najlepiej znają na swoim terenie. Wyobraź sobie, że to tak, jakby rodzina dzieliła się obowiązkami: tata naprawia samochód, mama gotuje, a dzieci sprzątają zabawki. Każdy robi to, w czym jest najlepszy!
Poziomy Samorządu Terytorialnego
Mamy trzy poziomy tych "klocków".
Gmina
To najmniejszy klocek. Myśl o gminie jako o swojej dzielnicy lub małym miasteczku. Gmina dba o przedszkola, szkoły podstawowe, drogi lokalne, oświetlenie ulic, a także o czystość i porządek. To jakby mały gospodarz, który zna potrzeby swoich mieszkańców.
Wyobraź sobie, że chcesz mieć nowy plac zabaw. Do kogo pójdziesz? Właśnie – do gminy! To oni decydują, gdzie taki plac zabaw powstanie i jak będzie wyglądał. Gmina jest blisko ludzi.
Wójt, burmistrz lub prezydent miasta rządzi gminą. Decyzje podejmuje Rada Gminy, która jest wybierana przez mieszkańców.
Powiat
To większy klocek, składający się z kilku gmin. Myśl o powiecie jako o kilku sąsiadujących ze sobą dzielnicach, które współpracują. Powiat dba o szkoły średnie, szpitale powiatowe, drogi powiatowe, transport publiczny, a także o bezpieczeństwo publiczne. To jakby zarządca dużego osiedla.
Wyobraź sobie, że potrzebujesz paszport. Gdzie pójdziesz? Prawdopodobnie do wydziału paszportowego w powiecie. Albo chcesz iść do szpitala specjalistycznego – często znajdziesz taki w powiecie. Powiat to "wyższy poziom" załatwiania spraw.
Starosta rządzi powiatem. Decyzje podejmuje Rada Powiatu, która jest wybierana przez mieszkańców.
Województwo
To największy klocek, składający się z wielu powiatów i gmin. Myśl o województwie jako o regionie, np. Mazowsze, Pomorze, Wielkopolska. Województwo dba o drogi krajowe, szpitale wojewódzkie, uniwersytety, teatr, operę, a także o rozwój gospodarczy całego regionu. To jakby kierownik dużej fabryki, który dba o to, żeby wszystko sprawnie działało.
Wyobraź sobie, że budowana jest nowa autostrada. Kto za to odpowiada? W dużej mierze województwo! Albo jeśli chcesz studiować na uniwersytecie – to również sprawa województwa. Województwo planuje przyszłość całego regionu.
Marszałek Województwa rządzi województwem. Decyzje podejmuje Sejmik Województwa, który jest wybierany przez mieszkańców.
Zbigniew Leoński
Zbigniew Leoński był wybitnym polskim prawnikiem i profesorem, który miał ogromny wpływ na kształt samorządu terytorialnego w Polsce po 1989 roku. Można powiedzieć, że był jednym z architektów tych "klocków", o których mówiliśmy wcześniej. Jego praca pomogła stworzyć system, w którym lokalne społeczności mają realny wpływ na swoje życie.
Wyobraź sobie, że budujesz dom z klocków LEGO. Potrzebujesz instrukcji, prawda? Zbigniew Leoński pomógł napisać tę "instrukcję" dla samorządów w Polsce. Dzięki niemu wiedzą, jak działać, jakie mają prawa i obowiązki.
Jego wiedza i doświadczenie były kluczowe w procesie decentralizacji władzy w Polsce. Decentralizacja to jak oddanie kontroli nad sprawami lokalnymi w ręce tych, którzy najlepiej je znają – mieszkańców i ich przedstawicieli w samorządach.
Dlaczego to jest ważne?
Samorząd Terytorialny to bardzo ważna część demokracji. Dzięki niemu obywatele mają realny wpływ na to, co dzieje się w ich otoczeniu. To tak, jakbyś mógł głosować na to, jaki kolor ma być twój pokój, a nie tylko na to, jaki kolor ma być cały dom.
Jeśli chcesz, żeby w Twojej gminie powstał nowy park, możesz pójść na spotkanie z radnymi i przedstawić im swój pomysł. Albo możesz zagłosować na kandydata w wyborach samorządowych, który obiecuje budowę takiego parku. To Twój głos ma znaczenie!
Pamiętaj, że samorząd terytorialny to nie tylko obowiązki, ale i prawa. Masz prawo wiedzieć, co robi gmina, powiat i województwo. Masz prawo zadawać pytania i domagać się odpowiedzi. To Twoje pieniądze są wydawane przez samorządy, więc masz prawo wiedzieć, na co.
Zbigniew Leoński pomógł stworzyć system, który daje nam, obywatelom, realny wpływ na nasze życie. Warto o tym pamiętać i korzystać z tego wpływu!
