Witaj! Dziś zajmiemy się wypowiedziami złożonymi. Przygotuj się na wizualną podróż po gramatyce!
Wprowadzenie: Co to w ogóle jest?
Wyobraź sobie, że masz dwa (lub więcej!) pojedyncze zdania.
Każde z nich ma podmiot i orzeczenie.
Na przykład: "Ja czytam książkę." i "Słońce świeci."
Wypowiedzenie złożone powstaje, gdy połączymy te zdania.
Robimy to, żeby wyrazić bardziej skomplikowane myśli.
Wypowiedzenia Złożone Współrzędnie: Równe sobie
To jak dwaj bracia, obaj równie ważni.
Żadne z tych zdań nie zależy od drugiego.
Są połączone spójnikiem, na przykład: i, lub, ale, więc.
Przykłady współrzędności
Pomyśl o wadze. Dwie szalki na tej samej wysokości.
"Chcę iść do kina, ale muszę odrobić lekcje."
Oba zdania są równie ważne. Nie można jednego usunąć, a drugiego zostawić.
"Uczę się polskiego, więc będę mógł porozmawiać z rodziną w Polsce."
Ponownie, dwa niezależne zdania połączone więc.
Inne przykłady spójników współrzędnych to: ani, czy.
Wypowiedzenia Złożone Podrzędnie: Kto tu rządzi?
Tu mamy hierarchię. Jedno zdanie jest ważniejsze od drugiego.
Jedno zdanie określa, wyjaśnia lub doprecyzowuje drugie.
Wyobraź sobie drzewo. Pień to zdanie główne, a gałęzie to zdanie podrzędne.
Przykłady podrzędności
Pomyśl o szefie i pracowniku. Pracownik zależy od szefa.
"Pójdę na spacer, jeśli przestanie padać."
"Pójdę na spacer" to zdanie główne. To, czy pójdę, zależy od tego, "czy przestanie padać".
Zdanie podrzędne odpowiada na pytanie "Kiedy pójdę na spacer?".
"Wiem, że to trudne."
"Wiem" to zdanie główne. "Że to trudne" wyjaśnia, co wiem. Jest to zdanie podrzędne dopełnieniowe.
Zdanie podrzędne odpowiada na pytanie "Co wiem?".
"Tam, gdzie mieszka moja babcia, jest bardzo ładnie."
"Jest bardzo ładnie" to zdanie główne. "Tam, gdzie mieszka moja babcia" określa, gdzie jest ładnie. Jest to zdanie podrzędne okolicznikowe miejsca.
Zdanie podrzędne odpowiada na pytanie "Gdzie jest bardzo ładnie?".
Typy zdań podrzędnych
Jest ich kilka, ale najważniejsze to:
- Dopełnieniowe: Odpowiada na pytanie kogo? czego? (Widzę, że pada.)
- Przydawkowe: Określa rzeczownik (Książka, którą czytam, jest ciekawa.)
- Okolicznikowe: Określa okoliczności (Idę spać, bo jestem zmęczony. - okolicznikowe przyczyny)
Zdania okolicznikowe mogą być np. czasu (kiedy?), miejsca (gdzie?), sposobu (jak?), przyczyny (dlaczego?).
Współrzędnie i Podrzędnie w Jednym Zdaniu?
Tak, to możliwe! Możemy mieć wypowiedzenia złożone, które łączą oba typy relacji.
Na przykład: "Chcę iść do kina, ale muszę odrobić lekcje, bo jutro mam sprawdzian."
"Chcę iść do kina" i "muszę odrobić lekcje" są połączone współrzędnie (spójnik ale).
"Muszę odrobić lekcje" i "bo jutro mam sprawdzian" są połączone podrzędnie (zdanie podrzędne przyczynowe).
Podsumowanie: Wizualna Reprezentacja
Współrzędne: Dwie równoległe linie = =
Podrzędne: Linia z odgałęzieniem: /--
Pamiętaj o tych obrazkach! Pomogą ci rozpoznać typy wypowiedzeń.
Ćwicz! Im więcej przykładów zobaczysz, tym łatwiej będzie ci je rozpoznawać i tworzyć.
Powodzenia!
