Hej! Gotowi na powtórkę z zaimków? Super! Zobaczmy, jak to ugryźć, żeby na egzaminie poszło jak z płatka. Pamiętaj, nie stresuj się! Wszystko ogarniemy.
Co to właściwie zaimek?
Zaimek (zaimek) zastępuje inne części mowy. Najczęściej rzeczownik, przymiotnik, przysłówek lub liczebnik.
Zamiast powtarzać "Kasia czyta książkę. Kasia lubi czytać," możemy powiedzieć: "Kasia czyta książkę. Ona lubi czytać." Ona to zaimek!
Rodzaje zaimków
Jest ich sporo, ale bez obaw, damy radę je ogarnąć!
Zaimki osobowe (zaimki osobowe)
Odnoszą się do osób: ja, ty, on, ona, ono, my, wy, oni, one.
Np.: Ja lubię lody. Ty wolisz ciasto. Ona pije herbatę.
Zaimki dzierżawcze (zaimki dzierżawcze)
Określają przynależność: mój, twój, jego, jej, nasz, wasz, ich.
Np.: To jest mój rower. To jest jej książka. To jest nasz dom.
Zaimki wskazujące (zaimki wskazujące)
Wskazują na konkretne osoby, rzeczy lub miejsca: ten, ta, to, tamten, tamta, tamto, taki, taka, takie, ów, owa, owo.
Np.: Ten kot jest czarny. Tamta dziewczyna jest wysoka. Takie buty są wygodne.
Zaimki pytające (zaimki pytające)
Służą do zadawania pytań: kto, co, jaki, który, czyj, ile.
Np.: Kto to zrobił? Co się stało? Jaki kolor lubisz?
Zaimki względne (zaimki względne)
Wprowadzają zdania podrzędne: kto, co, jaki, który, czyj, ile. Wyglądają tak samo jak pytające, ale pełnią inną funkcję!
Np.: To jest osoba, która mi pomogła. Nie wiem, co on myśli. Powiedz mi, ile to kosztuje.
Zaimki przeczące (zaimki przeczące)
Wyrażają przeczenie: nikt, nic, żaden, nijaki, niczyj.
Np.: Nikt nie przyszedł. Nic się nie stało. Żaden z nich nie ma racji.
Zaimki upowszechniające (zaimki upowszechniające)
Odnoszą się do wszystkich: każdy, wszystko, wszyscy, wszelki.
Np.: Każdy ma prawo do szczęścia. Wszystko będzie dobrze. Wszyscy są zaproszeni.
Zaimki nieokreślone (zaimki nieokreślone)
Wskazują na coś lub kogoś w sposób nieokreślony: ktoś, coś, jakiś, gdzieś, kiedyś, kilka, trochę, wiele.
Np.: Ktoś zapukał do drzwi. Coś się stało. Mam jakieś pytania.
Formy gramatyczne zaimków
Zaimki, tak jak inne części mowy, odmieniają się przez przypadki, liczby i rodzaje (nie wszystkie oczywiście!).
Weźmy na przykład zaimek ja: Mianownik (ja), Dopełniacz (mnie), Celownik (mi), Biernik (mnie), Narzędnik (mną), Miejscownik (mnie), Wołacz (brak).
Trzeba uważać na formy typu jego, jej, ich. Mogą być zarówno zaimkami dzierżawczymi, jak i formami dopełniacza zaimków osobowych: on (jego), ona (jej), oni/one (ich). Kontekst powie Ci, co to za forma.
Jak wyodrębnić zaimek ze zdania i określić jego formę?
1. Przeczytaj uważnie zdanie.
2. Znajdź słowa, które zastępują inne części mowy (najczęściej rzeczowniki).
3. Określ, do jakiego rodzaju zaimków należy (osobowy, dzierżawczy, wskazujący, itd.).
4. Określ jego przypadek, liczbę i rodzaj (jeśli to możliwe).
Przykład:
Zdanie: "To jest mój pies i ja go bardzo lubię."
- mój - zaimek dzierżawczy, Mianownik, liczba pojedyncza, rodzaj męski
- ja - zaimek osobowy, Mianownik, liczba pojedyncza
Zdanie: "Powiedz jej, żeby przyszła jutro."
- jej - zaimek osobowy, Celownik, liczba pojedyncza (forma zaimka "ona")
Zdanie: "Który to jest twój?"
- Który - zaimek pytający, Mianownik, liczba pojedyncza, rodzaj męski
Kilka porad na koniec
- Ćwicz, ćwicz i jeszcze raz ćwicz! Im więcej przykładów przeanalizujesz, tym łatwiej będzie Ci na egzaminie.
- Zwracaj uwagę na kontekst zdania. To on często podpowiada, jaką funkcję pełni dany zaimek.
- Nie bój się pytać! Jeśli coś jest niejasne, zapytaj nauczyciela lub kolegów.
Pamiętaj, Ty to potrafisz! Dasz radę! Trzymam kciuki!
Podsumowanie
- Zaimek zastępuje inne części mowy.
- Wyróżniamy zaimki: osobowe, dzierżawcze, wskazujące, pytające, względne, przeczące, upowszechniające i nieokreślone.
- Zaimki odmieniają się przez przypadki, liczby i rodzaje.
- Analizuj zdania krok po kroku, aby wyodrębnić zaimki i określić ich formy gramatyczne.
