Witaj! Przygotowujesz się do testu z WOS – Wiedzy o Społeczeństwie, a konkretnie części dotyczącej Praw Człowieka (Test B)? Świetnie! To ważny temat, a ja pomogę Ci usystematyzować wiedzę.
Czym są Prawa Człowieka?
Prawa Człowieka to fundamentalne uprawnienia, które przysługują każdemu człowiekowi od urodzenia. Niezależnie od rasy, płci, narodowości, religii, poglądów czy statusu społecznego.
Są one niezbywalne, co oznacza, że nie można się ich zrzec.
Są nienaruszalne – nikt nie ma prawa ich łamać.
Są powszechne – dotyczą wszystkich ludzi na świecie.
Są przyrodzone – istnieją niezależnie od tego, czy zostały zapisane w prawie.
Podział Praw Człowieka
Prawa człowieka dzieli się na kilka kategorii. Zapamiętaj je!
Prawa osobiste: Prawo do życia, wolności, bezpieczeństwa osobistego, nietykalności cielesnej, prywatności, wolności myśli, sumienia i wyznania.
Prawa polityczne: Prawo do uczestniczenia w życiu publicznym, wybierania i bycia wybieranym, wolność słowa, zgromadzeń i stowarzyszeń.
Prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne: Prawo do pracy, godnego wynagrodzenia, zabezpieczenia społecznego, edukacji, opieki zdrowotnej, uczestniczenia w życiu kulturalnym.
Źródła Praw Człowieka
Istnieje wiele dokumentów, które regulują prawa człowieka na poziomie międzynarodowym i krajowym. Zwróć na nie uwagę!
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (1948): Podstawowy dokument ONZ. Zawiera katalog podstawowych praw człowieka.
Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych: Rozwija prawa obywatelskie i polityczne.
Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych: Określa prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne.
Europejska Konwencja Praw Człowieka (1950): Chroni prawa człowieka w Europie. Ustanawia Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej: Zawiera rozdział poświęcony wolnościom, prawom i obowiązkom człowieka i obywatela.
Europejski Trybunał Praw Człowieka
Europejski Trybunał Praw Człowieka (ETPC) w Strasburgu to ważna instytucja.
Rozpatruje skargi dotyczące naruszenia praw zawartych w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.
Można się do niego odwołać po wyczerpaniu wszystkich możliwości odwoławczych w kraju.
Ochrona Praw Człowieka w Polsce
W Polsce istnieje szereg instytucji, które chronią prawa człowieka.
Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO): Kontroluje przestrzeganie praw i wolności obywatelskich przez organy władzy publicznej.
Rzecznik Praw Dziecka (RPD): Chroni prawa dziecka.
Sądy: Rozpatrują sprawy dotyczące naruszenia praw człowieka.
Organizacje pozarządowe (NGO): Monitorują przestrzeganie praw człowieka i udzielają pomocy ofiarom naruszeń.
Przykładowe Pytania i Odpowiedzi (Test B)
Pytanie: Co to jest zasada niedyskryminacji?
Odpowiedź: Zasada niedyskryminacji oznacza, że wszyscy ludzie powinni być traktowani równo, bez względu na rasę, płeć, religię, poglądy polityczne czy inne cechy.
Pytanie: Jakie prawa gwarantuje Europejska Konwencja Praw Człowieka?
Odpowiedź: Między innymi prawo do życia, wolności osobistej, rzetelnego procesu sądowego, wolności słowa, wolności wyznania, poszanowania życia prywatnego i rodzinnego.
Pytanie: Kto może złożyć skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka?
Odpowiedź: Osoba, która uważa, że jej prawa zawarte w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka zostały naruszone przez państwo będące stroną Konwencji, po wyczerpaniu krajowych środków odwoławczych.
Pytanie: Jakie są zadania Rzecznika Praw Obywatelskich?
Odpowiedź: Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO) stoi na straży praw i wolności obywatelskich określonych w Konstytucji RP i innych aktach normatywnych. Bada skargi obywateli, interweniuje w przypadkach naruszeń i występuje do organów państwa z wnioskami o usunięcie nieprawidłowości.
Zapamiętaj!
- Prawa Człowieka są fundamentalne i przysługują każdemu.
- Znajomość kategorii praw człowieka (osobiste, polityczne, ekonomiczne, socjalne i kulturalne) jest kluczowa.
- Ważne są źródła prawa, takie jak Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, Pakty ONZ i Europejska Konwencja Praw Człowieka.
- Pamiętaj o roli Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
- Znać instytucje chroniące prawa człowieka w Polsce: RPO, RPD, sądy i NGO.
Powodzenia na teście! Pamiętaj, jesteś dobrze przygotowany/a!
