Witaj! Przygotowujesz się do sprawdzianu z biologii? Świetnie! Razem damy radę! Skupimy się na wirusach, bakteriach, protistach i grzybach – to kluczowe zagadnienia z programu Nowej Ery.
Wirusy
Zacznijmy od wirusów. Pamiętaj, że to bardzo małe cząstki.
Czy są żywe? To trudne pytanie! Wirusy nie są komórkami.
Składają się z kwasu nukleinowego (DNA lub RNA) i kapsydu, czyli białkowej otoczki.
Wirusy nie potrafią się same rozmnażać. Muszą do tego wykorzystać komórkę gospodarza.
Proces namnażania wirusa w komórce nazywamy replikacją.
Cykl lityczny i lizogeniczny
Rozróżniamy dwa podstawowe cykle replikacyjne: lityczny i lizogeniczny.
W cyklu litycznym, wirus szybko namnaża się w komórce, a następnie ją niszczy.
W cyklu lizogenicznym, materiał genetyczny wirusa integruje się z DNA gospodarza i pozostaje w nim w stanie uśpienia przez pewien czas.
Choroby wirusowe
Wirusy wywołują wiele chorób, na przykład grypę, ospę wietrzną, HIV/AIDS.
Pamiętaj o szczepieniach! To skuteczny sposób zapobiegania chorobom wirusowym.
Bakterie
Teraz przejdźmy do bakterii. To organizmy jednokomórkowe.
Bakterie są prokariotami, co oznacza, że nie mają jądra komórkowego.
Ich materiał genetyczny znajduje się w cytoplazmie, w postaci nukleoidu.
Bakterie rozmnażają się przez podział komórki.
Budowa bakterii
Typowa komórka bakteryjna składa się z ściany komórkowej, błony komórkowej, cytoplazmy, nukleoidu i rybosomów.
Niektóre bakterie posiadają dodatkowo rzęski lub wici, które służą do poruszania się.
Inne mają otoczkę śluzową, która chroni je przed wysychaniem i fagocytozą.
Rodzaje bakterii
Bakterie dzielimy na różne grupy, w zależności od ich kształtu. Mamy pałeczki, ziarenkowce, spirale i przecinkowce.
Bakterie mogą być autotrofami (same wytwarzają pokarm) lub heterotrofami (pobierają pokarm z otoczenia).
Znaczenie bakterii
Bakterie odgrywają ważną rolę w przyrodzie. Rozkładają materię organiczną, uczestniczą w obiegu azotu, są wykorzystywane w przemyśle spożywczym i farmaceutycznym.
Niektóre bakterie są jednak chorobotwórcze i wywołują choroby, takie jak angina, gruźlica, czy salmonella.
Protisty
Kolejna grupa to protisty. To bardzo zróżnicowana grupa organizmów eukariotycznych.
Oznacza to, że ich komórki mają jądro komórkowe.
Protisty mogą być jedno- lub wielokomórkowe.
Mogą być autotrofami (np. glony) lub heterotrofami (np. pierwotniaki).
Rodzaje protistów
Do protistów zaliczamy między innymi pierwotniaki (np. ameba, pantofelek, świdrowiec gambijski) i glony (np. okrzemki, zielenice, brunatnice).
Pierwotniaki są przeważnie heterotrofami i odżywiają się innymi organizmami lub szczątkami organicznymi.
Glony są autotrofami i przeprowadzają fotosyntezę.
Znaczenie protistów
Protisty są ważnym składnikiem planktonu, stanowią pokarm dla innych organizmów, uczestniczą w obiegu materii w przyrodzie.
Niektóre protisty są chorobotwórcze, np. zarodziec malarii, lamblia.
Grzyby
Na koniec omówimy grzyby. To organizmy eukariotyczne, heterotroficzne.
Oznacza to, że pobierają pokarm z otoczenia.
Ściana komórkowa grzybów zbudowana jest z chityny.
Grzyby dzielimy na jednokomórkowe (np. drożdże) i wielokomórkowe (np. pleśniaki, grzyby kapeluszowe).
Budowa grzybów
Grzyby wielokomórkowe składają się z strzępek, które tworzą grzybnię.
Owocnik to część grzyba, która służy do rozmnażania.
Rozmnażanie grzybów
Grzyby rozmnażają się zarówno bezpłciowo (przez fragmentację grzybni, pączkowanie, zarodniki), jak i płciowo (przez zarodniki).
Znaczenie grzybów
Grzyby odgrywają ważną rolę w przyrodzie. Rozkładają materię organiczną, tworzą mikoryzę z korzeniami roślin, są wykorzystywane w przemyśle spożywczym (np. drożdże, pieczarki) i farmaceutycznym (np. penicylina).
Niektóre grzyby są chorobotwórcze i wywołują choroby skóry, paznokci, a nawet narządów wewnętrznych.
Podsumowanie
Gratulacje! Przeszliśmy przez najważniejsze zagadnienia! Pamiętaj:
- Wirusy: małe cząstki, wymagają komórki gospodarza do replikacji, cykl lityczny i lizogeniczny.
- Bakterie: organizmy jednokomórkowe, prokariotyczne, różnorodne kształty i sposoby odżywiania.
- Protisty: organizmy eukariotyczne, jedno- lub wielokomórkowe, autotrofy i heterotrofy.
- Grzyby: organizmy eukariotyczne, heterotroficzne, ściana komórkowa z chityny, ważna rola w przyrodzie i gospodarce.
Powodzenia na sprawdzianie! Wierzę w Ciebie!
