Wirusy Bakterie Protisty Grzyby Sprawdzian Liceum

Hej! Przygotujmy się razem do sprawdzianu z biologii! Skupimy się na wirusach, bakteriach, protistach i grzybach. Będzie super!

Wirusy

Wirusy to bardzo małe cząstki. Są mniejsze od bakterii.

Nie są komórkami. To bardzo ważne!

Budowa wirusa:

• Kapsyd: Białkowa otoczka. Chroni materiał genetyczny.
• Materiał genetyczny: DNA lub RNA. Zawiera informacje potrzebne do replikacji wirusa.

Działanie wirusa:

Wirus musi zaatakować komórkę gospodarza. Wtedy może się replikować.

Proces infekcji obejmuje:

1. Przyłączenie się wirusa do komórki.
2. Wnikanie wirusa do komórki.
3. Replikacja materiału genetycznego wirusa.
4. Składanie nowych wirionów.
5. Uwalnianie nowych wirionów.

Przykłady chorób wirusowych: Grypa, ospa wietrzna, AIDS.

Pamiętaj! Wirusy są bezwzględnymi pasożytami.

Bakterie

Bakterie to jednokomórkowe organizmy. Są prokariotami.

Budowa bakterii:

• Ściana komórkowa: Chroni komórkę. Nadaje kształt.
• Błona komórkowa: Reguluje transport substancji.
• Cytoplazma: Wypełnia wnętrze komórki.
• Nukleoid: Obszar z DNA.
• Plazmidy: Małe koliste cząsteczki DNA.
• Rybosomy: Odpowiedzialne za syntezę białek.
• Wici: Umożliwiają ruch. (Nie wszystkie bakterie je mają!)
• Rzęski (pili): Służą do przyczepiania się.

Kształty bakterii:

• Koki: Kuliste.
• Bacillus: Pałeczkowate.
• Spirille: Spiralne.
• Vibrio: Przecinkowce.

Odżywianie bakterii:

• Autotrofy: Same wytwarzają pokarm. Np. sinice (cyjanobakterie).
• Heterotrofy: Pobierają gotowy pokarm. Np. saprofity, pasożyty.

Rozmnażanie bakterii:

Przez podział komórki. To rozmnażanie bezpłciowe. Nazywa się podział prosty.

Przykłady chorób bakteryjnych: Angina, gruźlica, borelioza.

Pamiętaj! Bakterie pełnią ważne role w przyrodzie. Np. rozkładają materię organiczną. Nie wszystkie bakterie są szkodliwe!

Protisty

Protisty to bardzo różnorodna grupa organizmów. Są eukariotami.

Protisty zwierzętopodobne (pierwotniaki):

• Pobierają pokarm (heterotrofy).
• Przykłady: Ameba, pantofelek, zarodziec malarii.
• Ruch: Nibynóżki, wici, rzęski.

Protisty roślinopodobne (glony):

• Przeprowadzają fotosyntezę (autotrofy).
• Przykłady: Okrzemki, zielenice, brunatnice.
• Znaczenie: Produkcja tlenu, podstawa łańcucha pokarmowego w wodzie.

Protisty grzybopodobne:

• Rozkładają materię organiczną.
• Przykłady: Śluzowce.

Rozmnażanie protistów: Bezpłciowe i płciowe.

Przykłady chorób wywoływanych przez protisty: Malaria, lamblioza, toksoplazmoza.

Pamiętaj! Protisty są bardzo zróżnicowane. Mają różnorodne sposoby odżywiania i rozmnażania.

Grzyby

Grzyby to eukariotyczne organizmy. Większość to organizmy wielokomórkowe.

Budowa grzyba:

• Strzępki: Nitkowate elementy budujące grzybnię.
• Grzybnia: Ciało grzyba, zwykle ukryte w podłożu.
• Owocnik: Część grzyba widoczna na powierzchni. Służy do rozmnażania.

Odżywianie grzybów:

• Saprofity: Rozkładają martwą materię organiczną. Np. pleśniaki.
• Pasożyty: Pobierają pokarm z żywych organizmów. Np. huba.
• Symbionty: Żyją w symbiozie z innymi organizmami. Np. mikoryza (grzyby + korzenie roślin).

Rozmnażanie grzybów:

• Zarodniki: Służą do rozmnażania. Przenoszone przez wiatr, wodę, zwierzęta.
• Fragmentacja grzybni: Oddzielenie fragmentu grzybni i rozwój nowego organizmu.

Przykłady grzybów: Pieczarki, drożdże, pleśnie.

Znaczenie grzybów:

• Rozkład materii organicznej.
• W produkcji żywności (pieczywo, sery, piwo).
• W medycynie (antybiotyki).
• Mikoryza (współżycie z roślinami).

Przykłady chorób grzybiczych: Grzybica stóp, grzybica paznokci.

Pamiętaj! Nie wszystkie grzyby są jadalne! Niektóre są trujące!

Podsumowanie

Wirusy: Nie są komórkami. Pasożyty. Kapsyd + materiał genetyczny.

Bakterie: Jednokomórkowe. Prokarioty. Różne kształty i sposoby odżywiania.

Protisty: Eukarioty. Bardzo zróżnicowana grupa. Roślinopodobne, zwierzętopodobne, grzybopodobne.

Grzyby: Eukarioty. Większość wielokomórkowa. Strzępki, grzybnia, owocnik. Saprofity, pasożyty, symbionty.

Dasz radę! Pamiętaj, żeby powtórzyć definicje i przykłady. Powodzenia na sprawdzianie!